Муста^иллик шарофати билан маънавий ва маърифий ^аёти- мизда туб узгаришлар юз берди. Узбекистан тарихан кисца муд- дат ичида бутун оламга танилди. Ижтимоий-сиёсий, и^тисодий со^аларда катта узгаришлар амалга оширилди ва улкан ютук- лар кулга киритилди. Бугун ^аётимиз жаб^аларида руй бераётган барча янгиланиш- лар узининг чу^ур тарихий асосларига эгадир. Зеро, хал^имиз босиб утган тарихий йул, унинг асрлар давомида туплаган ^аётий тажрибаси ва сабок^лари бизнинг бугунги ^амда эртанги умидли кунимизнинг ^а^и^ий пойдеворидир. Мухтарам Президентимиз И.А.Каримовнинг бевосита ташаб- буслари билан хал^имизнинг янги тарихини яратишга киришил- ди ва бу борада бир ^атор ижобий ишлар амалга оширилди. Ай- ни^са, сунгги йилларда Узбекистан археологлари томонидан кагор илмий кашфиётлар яратилди. Шулардан бири — Узбекистан удудида знг ^адимги ёзув нусхаларининг топилишидир. Ушбу янгилик Узбекистан ^удудини дунё цивилизациянинг илк учо^ларидан бири эканлигини курсатувчи ута му^им ашёвий далилдир. Ёзувнинг пайдо булиши инсон тафаккурининг ноёб муъжиза- си булиб, улар даставвал тош ^ояларда, сопол ^амда металл пар- чаларида, ^айвон териларида ва ни^оят, когозда ифодаланиши билан бизгача етиб келган. Жа^он тарихидан бизга маълумки, юксак маънавият ва бой маданиятга эга булган \ар бир хал^нинг уз ёзуви мавжуд булган. Бугунги во^елигимиз, ^аётнинг тарак^иёт о^ими утмиш мероси- мизни х,ар томонлама чук;ур урганишни тацозо этмо^да. Езув инсоният тафаккури тара^иётининг энг олий ма^сулла- ридан бири ^исобланади. Энг дастлабки ёзув усули фанда пиктографик белгилар деб аталади. Уни шумерликлар милоддан 3
www.ziyouz.com kutubxonasi
аввалги IV мингйилликда ихтиро ^илган. Шумер пиктографик ёзуви даставвал сурат тари^асида вужудга келган. Инсонлар табиатда мавжуд булган ва учрайдиган нарсаларнинг сурати ёрдамида уз фикрларини ифодалашган. Бунда ^айвонот ва усим- лик дунёси, табиат жисмлари, сайёрамиз йулдошлари тасвирла- ридан энг куп фойдаланилган. Пиктографик белгили ёзувлар Кадимги Шарцнинг куплаб ^удудларида, жумладан, Кадимги ^индистон, Эрон, Хитой ва У рта Осиёнинг жанубий вилоятларида топилган. Охирги жумла- ни катта илмий масъулият ^исси билан ёзмо^дамиз, негаки, Сур- хон во^асининг бронза ва илк темир даври ёдгорликлари — Жа- р^утон, Роздан сунгги йилларда сополларга битилган белгилар топилдики, бу ашёвий манбаларни илк цивилизация учо^лари- дан топилган пиктографик белгили ёзувларга та^кослаш нати- жасида ту фикрга келдик. Жаркутон сополларига битилган белгилар уткир тигли асбоб билан тирнаб ёзилгап. У оддийлиги, зоолатирик характери билан Шумер, Кадимги Эрон пиктографик ёзувларини такрорлайди. Узининг шакли ва ёзилиш услубига кура Жаркутон ёзувлари Шах- дод, Туголок, Гонур пиктография мактабига жуда я^инлиги куза- тилади. Бу жар^утонликларнинг бронза даврида Жанубий Турк- манистон ва Эрон ахолиси билан жуда якин маданий ва иктисодий алоцада булганлигини тасди^айди. 2004 2006 йилларда Термиз Давлат университети олимлари томонидан Фаёзтепадан куплаб ^адимги ба^трия, брахма ва кхароштх.и ёзувларида битилган сополлар мажмуалари топил- ди. Бу ёзувларнинг энг ^адимгиси милоддан аввалги I асрларга тааллу^ли булиб, ба^трия ёзуви ва кадимги хинд ёзувларининг бир вацтда ^улланилиб келинганлигидан далолат беради. Жаркутон пиктографии ёзувларининг ва Фаёзтепадан ^адим- ги бактрия. брахма ва кхароштхи ёзувларининг топилиши, шуб^а- сиз, Урта Осиёни ёзув пайдо булган минта^алар ^аторига ^ушиш- га туда имкон беради. Урта Осиё, Месопатамия, Эрон, Х^ндис- тон, Миер ва Хитойдан кейин, турадиган цивилизация учоги сифа- тида жа^он тарихига киради, деб умид ^иламиз.