3-bosqich talabasi Annotasiya

Xorijiy Mahalliy davlat boshqaruv organlarini O'zbekiston Respublikasiga joriy etish uchun takliflar
Qo’chqarboyev Akmaljon Maqsudali o‘g‘li
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti
3-bosqich talabasi

Annotasiya
Bu maqolada Mahalliy davlat boshqaruv organini Xorijiy tarjiba asosida o’rganib chiqish davomida Skandinaviya davlatlari (Daniya , Norvegiya, Finlandiya , Shvetsiya) boshqaruv organlarini ko’rib chiqildi va bu davlatlardan asosiy, Oʻzbekistonga joriy etsa bo’ladigan takliflarni berib o’tamiz.
Kirish
Oʻzbekiston Respublikasida Mahalliy davlat hokimiyati organlari - joylardagi davlat boshqaruv idoralari hisoblanadi. Ular mahalliy ahamiyatga molik hamma masalalarni oʻz vakolatlari doirasida oʻzlari hal etadilar, umumdavlat manfaatlarini shu hududda yashab turgan fuqarolarning manfaatlari bilan uygʻunlashtiradilar, yagona davlat hokimiyati organlarining tarkibiy boʻgʻini sifatida yuqori davlat organlari qarorlarining amalga oshirilishini taʼminlaydilar.
Mahalliy davlat boshqaruv organlariga Daniya tajribasi singari alohida moliyaviy erkinlik berish kerak,chunki mahalladagi muommolarni hal etishda o’z imkoniyati yetadigan darajada shakillantirish lozim. Toʻgʻri, agar alohida moliyaviy erkinlik bo’lsa,mablagʻni o’zlashtirish hollari koʻpayib ketishi mumkin-ku degan savol bo’lishi mumkin.Ammo Prezidentimizning takliflaridek, davlatning eng kichik boʻgʻini bu –mahalladir.Mahallaga saylanadigan oqsaqollarni ham oliy ma’lumotli va yoshlardan saylash kerakligi har bir nutqida takidlab kelgan.
Daniyada butun mahalliy tashkilotga umumiy rahbarlik va javobgarlik mahalliy kengashga yuklatilgan.
Kengash har qanday shahar masalalari bo'yicha qaror qabul qilishi mumkin. Qo'mitalar kengash qarorlarini tayyorlash va amalga oshirish, mahalliy hokimiyat funksiyalarini amalga oshirish uchun javobgardir. Shuningdek, ular kengash nomidan qarorlar qabul qiladilar. Mahalliy Kengash maslahat komissiyalarini tuzishi mumkin. Mahalliy hokimiyat boshlig'i - shahar hokimi bo'lib, u kengashga ham, moliya qo'mitasiga ham raislik qiladi.
Shahar hokimi kengash tomonidan o‘z a’zolari orasidan to‘rt yil muddatga saylanadi. Qoidaga ko‘ra, hokim o‘z vakolati davomida lavozimidan chetlashtirilishi mumkin emas. Shuni bizning davlatda joriy etsak maqsadga muvofiq boʻlardi.
Daniya tajribasida shundayki, hokim oʻz lovozimini siist’emol qilsa ham uni muddatidan oldin olib tashlanmaydi va oʻz aybini toʻgrilab qoʻyishi talab etiladi.
Daniyada Mahalliy davlat boshqaruv organlarini nazorat qilish davlat ma'muriyati tomonidan amalga oshiriladi. Davlat boshqaruvini Iqtisodiyot va ichki ishlar vaziri nazorat qiladi.
Mahalliy oʻz-oʻzini boshqaruv o’rgani Norvegiyada hukumatni isloh qilingandan soʻng yaxshi samara bera boshlagan. Hukumat islohot uchun quyidagi maqsadlarni qo'ydi:

• 
  Fuqarolar uchun yaxshi, teng xizmatlar
  
• 
  Jamiyatni har tomonlama va muvofiqlashtirilgan rivojlantirish
  
• 
  Barqaror va moliyaviy jihatdan mustahkam munitsipalitetlar
  
• 
  Mahalliy demokratiyani mustahkamlash
  

Hozirda Oʻzbekiston Respublikasida ijtimoiy-siyosiy boʻlgan mahalla va xalq deputatlari, tuman va shahar kengashlarining viloyat yuksaltirish va davlat boshqaruvini demokratlashtirish yangidan-yangi taraqqiyoti amalga oshirilmoqda. Aynan shu taraqqiyotga xalqaro tajribalar asosida shakllantirilgan takliflarni berish «Yangi O‘zbekiston»ni bunyod etishda kata imkoniyat yaratishi mumkin.
Mahalliy o'zini o'zi boshqarish Shvetsiya Konstitutsiyasida mustahkamlangan munitsipalitetlar va davlatlarning mustaqil va erkin o'z taqdirini o’zi belgilash huquqiga ega. Qisman hukumati qonunchilik va boshqaruvni boshqarishni yaxshilashga moslashishni ta'minlash uchun umumiy mas'uliyati Markaziy o'zini boshqarish uchun asos bo’lgan.
Har bir munitsipalitetda munitsipalitet masalalari bo'yicha qarorlar qabul qiladigan saylangan yig'ilish, munitsipal kengash mavjud.
Oʻzbekistonda ham har bir oʻzini oʻzi boshqaruv organlarini faoliyatini isloh qilish va uni har taraflama moliyaviy jihattan erkin qilib yaratish kerak.
Xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashi va viloyat, tuman, shahar hokimi tegishli hududda o‘zini o‘zi boshqarishni rivojlantirishga ko‘maklashadilar, o‘zini o‘zi boshqarish organlarining faoliyatini yo‘naltirib turadilar.
Oʻzbekistoning “ Mahalliy davlat hokimyati toʻgʻrisida “ qonunining 8-moddasida Xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashining mol-mulki, mahalliy budjetlarning mablag‘lari va budjetdan tashqari jamg‘armalarning mablag‘lari viloyat, tuman, shahar mulkidir. Viloyat, tuman, shahar ahamiyatiga ega bo‘lgan muhandislik infrastrukturasi obyektlari va boshqa obyektlar, korxonalar va birlashmalar, xalq ta’limi, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy ta’minot, fan va madaniyat muassasalari, viloyat, tuman, shahar mablag‘i hisobidan tashkil etilgan yoki sotib olingan, shuningdek ulushbay asoslarda tashkil etilgan yoki sotib olingan yoxud xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashiga boshqa manbalardan bepul berilgan qimmatli qog‘ozlar va moliya aktivlari viloyat, tuman, shahar mulki bo‘lishi mumkin.
Xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashining asosiy vakolatlariga:

• 
  hokimning taqdimiga, hududni rivojlantirish istiqboliga mo'ljallangan dasturlarini, tuman, shaharning bosh rejasi va uni qurish dasturlarini;
  
• 
  viloyatlar va Toshkent tumanlarining shahar budjetlarini, hokimliklarini va shaharlar budjetlarini tegishinchalar va Toshkent, va shaharlar viloyatlar taqdimnomasiga ko'ra ko'rib chiqish qabul qilish;
  
• 
  viloyatlarning viloyat budjetlari, Toshkent shahrining shahar budjeti hamda tumanlar va shaharlar budjetlari daromadlarining prognozlarini ma'lumot uchun qabul qilish;
  
• 
  viloyatlarning viloyat budjetlariga va Toshkent shahrining shahar budjetiga, tumanlar va shaharlar budjetlariga o'tkazmalar bo'yicha to'g'ridan-to'g'ri qarorlarni belgilash;
  
• 
  tegishli budjet moliyalashtiriladigan hududiy budjet mablag'larini taqsimlovchi budjet mablag'laridan samarali bo'lish hamda erishilgan mablag'lardan to'g'ri keladigan hisobotlarni ishlab chiqarish;
  

Xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashlarining O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga zid bo'lgan qarorlari, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati tomonidan bekor qilinadi. O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining qarori bilan bekor qilingan xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashlarining qarorlari o'zining amal qilishini tugatadi.
Xulosa qilib aytganda,Oʻzbekiston mahalliy davlat boshqaruvini rivojlantirish uchun alohida institut yoki maxsus maktablar tashkil etish kerak va u yerda bo’lajak hokimlarni yoshligidan tayyorlab borish kerak shunda maqsadga muvofiq bo’ladi.Oʻzbekistonda hokimlik maktabi bor,ammo undan faqat hokimlar tayyorlashda foydalaniladi.Bu esa ma’lum sohada cheklab qo’yiladi.
Institut va maktablar esa bu davlat hukumatini har bir sohasida yetuk egalari yetishtirib chiqishga albatta imkon beradi.
Oʻrganib chiqqan hech bir davlatda bu institut va maktablar tayyorlaydigan soha yoq.Oʻzbekistonda shuni tashkil etish katta samara beradi.