3 BOB. “TUNGI TURNA” PYESASIDA YOZUVCHI MAHORATI.
3.2. “Tungi turna” pyesasida obrazlar tizimi.
“Tungi turna” pyesasi zamonaviy yapon dramatik an’analariga tegishli asardir. Kinoshitaning folklor mavzusidagi barcha pyesalari ichidan tanqidchilar ko‘proq “Tungi turna” pyesasiga yuqori baho berishadi. Bu pyesa Junji Kinoshita tomonidan yapon folklor ertagi asosida yaratilgan bo‘lib, Takeshi Kurahashi tomonidan ingliz tiliga tarjima qilingan.
Xalq ertakida kambag‘al inson o‘qdan yaralangan turnani hayotini saqlab qoladi va turna inson qiyofasini olib, kambag‘al erkakning xotiniga aylanadi. U har kuni to‘quv xonasidagi dastgoh yonida o‘tirib, ajoyib mato to‘qiydi. Uch kun o‘tib, mato to‘qish nihoyasiga yetgach, u eriga matoni shaharga olib borib sotishini aytadi. Shundan so‘ng, kambag‘alning uyida farovonlik o‘rnatiladi. Lekin erining xotiniga bergan va’dasini buzganligii tufayli turna ayol uni butunlay tark etishga majbur bo‘ladi. Ertakda turnani uyni tark etishga majbur qiladigan sabablar haqida aniq aytilgan. Bu sabablardan biz ba’zi qadimiy totemik e’tiqod va taqiqlarning yapon ertaklarida uchrashini ko‘rishimiz mumkin.
Kinoshita tomonidan yozilgan pyesa orqali insonlar o‘rtasidagi oddiy va chiroyli tuyg‘ular pul asosiy rol o‘ynagan dunyo bilan aloqa qilganda, bu tuyg‘ularning qanday qilib halokatga yuz tutishini ko‘rishimiz mumkin.
Yapon adabiyotshunos tanqidchisi Mimpey Sugiura “Tungi turna” spektaklini Junji Kinoshitaning xalq ertaklari mavzusidagi eng to‘liq asar deb hisoblash uchun barcha asoslarga ega ekanligini ta’kidlaydi87. Shuningdek, yana bir boshqa tanqidchi Sugiyamaning guvohligiga ko‘ra, drama Kinoshitaga shon-sharaf keltirgan mukammal asar hisoblanadi88. 1949 yil yanvar oyida nashr etilgan ushbu asar shu yilning aprel oyida “Uzum jamiyati” teatr jamoasi tomonidan sahnada sahnalashtirildi va tomoshabinlarning munosib e’tirofiga sazovor bo‘ldi. Shu vaqtdan boshlab, u Yaponiya teatr repertuariga kiritildi va bu asarsiz reperturani tasavvur qilish qiyin edi. Spektaklning qay darajada mashhurligi xususan, uning asosida bastakor Kuma Dan tomonidan yaratilgan opera ham tasdiqlaydi.
Pyesa aslida o‘lim arafasida turgan turnaning hayotini saqlab qolgan dehqon yigitga minnatdorchilik sifatida turna ayol qiyofasiga kirib, unga turmush chiqqan ayol turna haqida hikoya qiladi. Hikoya ikkita asosiy obraz atrofida qurilgan: Tsu va Yohyo, ya’ni er va xotin. Bundan tashqari Sodo va Unzu ismli ikkita yovuz obrazlar ham mavjud. Asar voqealariga yanada joziba qo‘shish maqsadida epizod rollarda bolalar ham bor.
Spektaklning boshida Yohyo suyukli xotinini nihoyatda yaxshi ko‘radigan va uning oddiy bolalar bilan o‘ynashdan zavqlanadigan kamtar qishloqlik yigit sifatida tanishtiriladi. Tsu, inson qiyofasiga aylangan obraz bo‘lib, Yohyoning hayotiga baxt va farovonlik keltirgan sevimli, mas’uliyatli xotin sifatida tanishtiriladi. Ular begunohlikni ramziy ma’noda ifodalaydigan qishloqlik qo‘shni bolalar bilan birgalikda mazmunli hayot kechirishardi.
Yohyoning ikki hasadgo‘y qo‘shnilari, ya'ni Sodo va Unzu tufayli baxtli oilaning hayotiga darz keta boshlaydi. Ular Tsu tomonidan to‘qilgan qimmatbaho matoning siri haqida bilishni istashadi. Ushbu maxsus mato qishloq aholisi orasida “Senba-ori” (千羽織 – “mingta patdan to‘qilgan mato”)89 deb atalib, bu matoning jannatdan kelganligiga ishonishar edi. Faqat pulni o‘ylaydigan qo‘shnilar matoning yuqori qiymatga ega ekanligini tushunib, boyib ketish maqsadida Yohyodan foydalanmoqchi bo‘lishadi.
Yovuz niyatdagi qo‘shnilar Yohyoni “Senba-Ori”ni Kiotoda qimmat narxga sotish orqali yuqori daromad olishiga va hashamatli hayot kechirishga undashga qaror qilishdi. Aslida ular sotilgan matoning haqiqiy narxidan ozgina qisminigina Yohyoga berishni niyat qilishgan edi. Buni eshitgandan so‘ng Tsu, ularning oddiy turmush tarzida ortiqcha pul nega kerak bo‘lishi mumkinligini eriga tushintirishga harakat qilib, yana mato to‘qishga jiddiy e’tiroz bildirdi. Tsu erini qo‘shnilarning yomon ta’siridan himoya qilish uchun harakat qiladi.
Tsu ko‘proq mato to‘qish uning sog‘lig‘iga, shuningdek tana vaznining pasayishiga ta’sir qilishini tushuntiradi. Ko‘rinmas pul uchqunidan ko‘r bo‘lgan Yohyo xotinining e’tirozidan g‘azablanib, agar mato to‘qimasa uni tark etish bilan qo‘rqitadi. Tsu bundan xavotirlanib, eriga unga nisbatan bunday yomon munosabatda bo‘lmasligini aytadi. Lekin erining qo‘polligi va sog‘ligi yomonlashishiga qaramasdan, uning istagini qondirish maqsadida yana ikkita mato to‘qishga qaror qiladi. Mato to‘qish jarayoni davomida Yohyo to‘quv xonasiga kirmaslik haqidagi va’dasini buzadi va to‘quv xonasiga qarab, mato to‘qiyotgan turnaga ko‘zi tushadi. Aslida uning kimligini bilib qolgan turna endi odam qiyofasida qolishga qodir emas edi. Turna Yohyoga bitta matoni berib, unga bo‘lgan sevgisining belgisi sifatida saqlashini iltimos qiladi. Yohyo matoni ko‘rgach Tsuning qalbini sindirganini va undan abadiy ayrilganini bilmagan holda Kyotoda yangi hayotni orzu qiladi va Tsuga u bilan birga ketishini taklif qiladi. Spektakl Tsuning qalbini parchalagan erini tark etishi bilan bog‘liq fojiali kayfiyat bilan yakunlanadi.
Sevgi bu dunyoning harakatlantiruvchi kuch. Shu sababli, u she’rlar, rasmlar, filmlar, dramalar va hikoyalar kabi ko‘plab badiiy san’atning asosiy mavzusiga aylangan. “Tungi turna” dramasida dramaturg Junji Kinoshita xuddi shu hissiyotni ilgari surdi. Asardagi asosiy obraz – turnaga nisbatan Yaponiyada baxt, uzoq umr va farovonlik ramzi sifatida qaraladi. Kinoshita o‘z dramasida insoniy hissiyotlardan tashqari kapitalizmning salbiy oqibatlarini ham majoziy ma’noda yoritishga harakat qildi.
Pyesada asosiy qahramon turna ayol – Tsu obraziga e’tibor qaratamiz. Qor bilan qoplangan dala o‘rtasida qurilgan uyda Tsu va Yohyo hamjihatlikda tinch hayot kechirishar edi. Ushbu juftlikning bir-biriga bo‘lgan sevgisi ularning suhbatlari davomida tasvirlangan. Tsu – bu ayol qiyofasida yashovchi sehrlangan turnadir. Uning obrazi beg‘uborlik va soddalik asosida tasvirlangan. U har kuni bolalar bilan o‘ynaydi. Bolalar orasida mashhurligi esa Tsuning mehrli inson ekanligidan dalolat beradi.
Bolalar Tsuga “Tsuyan, Tsuyan birgalikda o‘ynaylik ...” deb nurojaat qilshar edi. Yaponiyada ushbu “yan” qo‘shimchasi insonlar o‘rtasida o‘zaro yaqinlikni ifodalash uchun ishlatiladi. Yohyo ham kamtarona xarakterga ega ekanligi bilan ajralib turardi. Tsu uyda bo‘lmagan vaqtda, u bolalar bilan o‘ynash uchun ko‘chaga chiqadi. Birozdan so‘ng esa Tsu uchun sho‘rvani isitishga uyiga qaytadi:
そうだ。つうが戻ってきて汁が冷えとってはかわいそうだ。
“Sovuq sho‘rva sevgilim uchun yaxshi emas"90, – deb o‘ylaydi Yohyo.
Ushbu gapda Yohyoning xotiniga bo‘lgan mehri va g‘amxo‘rligi aniq tasvirlangan. U Tsuga iliq mehr bilan muomala qilardi. Bundan tashqari uning mehribonligi shikastlangan turnaning hayotini saqlab qolish paytida namoyon bo‘ladi.
Tsu ham erini yuragining tubidan sevardi. Uning qalbi sevgi va muhabbatga to‘lgan vijdonli ayol. U nafaqat erini, balki butun dunyoni sevadi. Uning kichkina dunyosi erining atrofidagi barcha narsalar bilan bog‘liq. Tsu butun hayotini Yohyo bilan birga dalada ishlash va bolalar bilan o‘tkazishni istaydi.
Osuda kechayotgan hayot Sodo va Unzuning kelishi bilan buziladi. Bu ikki obraz ochko‘z bo‘lib, Yohyoning soddaligidan foydalanishga harakat qilishadi. Bu orada Unzu birinchi marta sotilgan matodan anchagina foyda ko‘rgan edi. Sodo pyesada Unzuga Yohyoni “ahmoq” deb haqorat qilgan holda paydo bo‘ladi. Shuningdek, Tsuning to‘quv xonasiga birinchilardan bo‘lib qaraydi va pyesa yakunida Unzuning Yohyoning ahvoliga rahmi kelganligi uchun uni masxara qiladi. Ochko‘zlik timsoli bo‘lgan bu ikki qo‘shni Yohyoni faqat pulni o‘ylaydigan obrazga aylantira oldilar. Pul oldida sevgining darajasi asta-sekin pasayib ketadi. Natijada Yohyo Tsuga “Senba Ori”ning yana bir qismini to‘qishga majburlaydi.
Asarda sevgi sodiqlik va ishonchga bog‘liq ekanligni Yohyoning harakatlari orqali ko‘rishimiz mumkin. Yohyo Tsuga uni tark etishini aytib qo‘rqitganda, uning yuragi parchalanadi. Tinchlik va totuvlik o‘rnini pulga bo‘lgan qiziqish egallaydi. Nihoyat, Tsu Yohyoni abadiy tark etishga qaror qildi, chunki uning sirlari oshkor bo‘lgan va ular orasidagi va’da buzilgan edi.
Kinoshita eng katta o‘zgarishni Yohyo obrazida ko‘rsatadi. Sodo va Unzu tufayli yo‘ldan ozgan Yohyo, agar Tsu yana mato to‘qimasa, uni tark etish bilan tahdid qiladi. Ularning o‘zaro sevgisi Yohyoning pulga bo‘lgan kata qiziqishiga almashdi91. Yohyoning pulga o‘chligi faravon hayotini oxir-oqibat barbod bo‘lishiga olib keldi. “Senba Ori”ga ega bo‘lishiga qaramay, u hayotning eng qimmatbaho boyligini yo‘qotgan edi.
Tsu shunchaki xarakter emas, balki sof beg‘uborlik, vafo va ezgulikning ramzi hisoblanadi. U o‘zining butun qalbini eri uchun bag‘ishlaydi va eriga mehribon xotin bo‘lishga harakat qiladi. U beozor bo‘lib, bolalar va qishloq aholisi uni juda yaxshi ko‘radi. U bolalar bilan o‘ynashni yaxshi ko‘radi. Biroq, hech qachon xotin sifatida o‘z vazifalarini unutmaydi. Tsu Sodo va Unzu singari yovuz niyatli qahramonlar ortidagi yashirin niyatlarni tushunadigan darajada aqlli, shu sababli, erini ulardan uzoqlashtirish uchun qo‘lidan kelganicha harakat qiladi.
Tsuning dunyoqarashi molparastlik bilan buzilmaydi, aksincha to‘qigan matolari pul uchun emas, balki erining rohatini ko‘rish uchun to‘qilgan edi. U nima uchun odamlar pulni juda yaxshi ko‘rishlarini tushunmaydi. Yohyoni xursand qilish uchun patlarini qurbon qilib, bu og‘riqli dardga bardosh berib, mato to‘qiydi. Bu uning hech qanday darajaga ega bo‘lmagan oddiy dehqon yigit Yohyoga bo‘lgan sevgisini ko‘rsatadi.
Oxir-oqibat, u sevimli erining xohishini bajarish uchun deyarli barcha patlarini qurbon qiladi. To‘quv jarayon davomida eri uning aslida turna ekanligini bilib qolgach, nafaqat patlaridan, balki eriga ishonchidan ham ayrilgan Tsu inson qiyofasida qolish qobiliyatini yo‘qotadi. Afsuski, xotirjam yashayotgan hayot tarzini tark etishga majbur bo‘ladi. Uning ketishi esa pulga nisbatan ochko‘zlik haqiqiy sevgi va baxtga qanday ta’sir qilishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Shubhasiz, biz yuqorida ko‘rib chiqqan Kinoshitaning har bir pyesasi o‘ziga xos xarakter va xususiyatlarga ega. Bu qisman alohida pyesalarning og‘zaki folklor san’atining turli janrlariga qaytishi bilan bog‘liq bo‘lib, asl manba muallif tomonidan turli darajada qayta ishlanganligini ko‘rsatadi. Keyinchalik Kinoshitaning ta’kidlashicha, ushbu spektakllardagi vaziyatlar va ko‘pgina psixologik motivlar o‘ziga tegishli va ba’zi bir yaratilgan asarlari uchun u faqat xalq ertaklaridan mavzu va umumiy g‘oyani olgan92.
"Kranning alacakaranlığı" spektaklining asosiy mavzusi sevgi - Tsuning eriga bo'lgan muhabbati .Yohyo ham uni sevgan va unga hamdard bo'lgan. U u uchun juda ko'p narsani qurbon qildi, ammo keyinchalik u pul topishni istaganligi sababli uni tark etishga majbur bo'ldi.
Uning sevgisi chinakam va muqaddas sevgi sifatida taqdim etiladi. U har doim uning qulayligi va zavqiga diqqat bilan qaraydi. U boshqa yomon unsurlardan unchalik mamnun emas, balki unga bo'lgan ishonchini saqlab qoladi. Hatto Sodo va Unzu Tsuning eriga bo'lgan sevgisini ajoyib sevgi sifatida qabul qilishadi. Ular er-xotin haqida gaplashganda, ular Yohyoni sevgisi uchun bunday sherikga ega bo'lish uchun er yuzidagi eng omadli odam sifatida qabul qilishadi.
U, asosan, uning yaxshi fazilatlari tufayli uni juda yaxshi ko'radi. U har doim uning qalbini mehr-oqibat va hamdardlik bilan qutqarganini eslaydi. U sevgisini tijoratga olib bo'lmaydi, deb o'ylaydi. Ammo Sodo va Unzuning ta'sirida Yohyo uni tobora ko'proq kiyim to'qishga majbur qiladi. Bu muhabbatning avj nuqtasi - uning muhabbat uchun yana bitta mato to'qishga rozi bo'lishi.
Ikkinchidan, pul syujet mavzusi sifatida taqdim etiladi. Pulga bo'lgan ochko'zlikni buzilgan elementlar - Sodo va Unzu targ'ib qiladi. Ular Tsyuga ko'proq kiyim to'qishga majbur qilishlari uchun Yohyoga ta'sir o'tkazadilar. Bu erda dramaturg bu omil bilan pulni o'ylashning insoniy tabiati va kapitalistik jamiyatning mohiyatini ta'kidlaydi. Sanoatlashtirish bilan Yaponiyada odamlar kapitalistik jamiyatga kirdilar va ular hayotlarida ko'proq farovonlik va hashamatni qidirdilar. Ushbu mavzu syujetda ta'kidlangan.
Syujetning uchinchi mavzusi - personajlar o'rtasida o'zaro tushunishning etishmasligi. Belgilarning bu tabiati asarning asosiy mavzularidan biri sifatida qabul qilinishi mumkin. Uning o'zaro tushunmasligi tufayli nizo kuchayib boradi va tanqidiy bo'ladi. Yohyo va Tsu bir-birlarini yaxshi ko'rishsa-da, ular farqlardan aziyat chekadigan ikki kishi sifatida taqdim etiladi.
Bundan tashqari, ayollik va erkak shovinizmi mavzulardan biri sifatida qaralishi mumkin. Ko'rinib turibdiki, Tsu mamnun hayot kechirish uchun barcha imkoniyatlarni sarf qilar ekan, Yohyo Sodo va Unzu bilan birga uning shovinizmini targ'ib qilishga harakat qilmoqda. Boshqa tomondan, butun mojaro haqiqatan ham aybsizlik va korruptsiyaga asoslangan. Tsu aybsizlikning ramzi sifatida qaralishi mumkin. Ammo u Sodo va Unzu tomonidan korruptsiyaga qarshi kurasha olmaydi.
Dramaturg asarning mavzusi sifatida tabiat va inson bilan ham shug'ullanadi. Tabiat tinch va pok va qadrlidir. U ifloslangan emas. Dramaturg bolalar va Tsu xarakterini tabiat sifatida qabul qiladi. Aksincha, Yohyo, Sodo va Unzu inson sifatida har doim boshqalarni ekspluatatsiya qilishga urinadigan buzuq belgilar sifatida taqdim etilgan.
Biroq, Kinoshitaning xalq ertaklari mavzusidagi pyesalarining xilma-xilligiga qaramay, ular juda ko‘p umumiy xususiyatlarga ega bo‘lib, ularni bir butun sifatida ko‘rib chiqishga va Yaponiyaning urushdan keyingi dramaturgiyasida o‘ziga xos hodisa sifatida ajratib ko‘rsatishga imkon beradi. Bu ularning badiiy xususiyatlari va shu bilan birga ularning umumg‘oyaviy yo‘nalishlariga ega ekanligiga taalluqlidir.
Biz ko‘rib chiqayotgan Kinoshita pyesalaridagi ifodali vositalar tizimi, avvalo, ularning milliyligi bilan belgilanadi, chunki ular folklor materiallariga asoslanganligi bilan ham, ular ustida ish olib borgan holda muallif chinakam xalq teatrini qayta yaratishga o‘z hissasini qo‘shishga intildi.
Og‘zaki folklor san’ati materiallari asosida Kinoshita, asosan oxirgi badiiy xususiyatlarni saqlab qolishga urindi. Ular orasida eng muhimlaridan biri bu zamonaviy realistik adabiyotda uchratishga odatlanganimizdan farqli o‘laroq, yozishning alohida maxsus usuli edi. Kinoshitaning qahramonlari sahnaga chiqqan paytlaridanoq o‘ziga xos axloqiy fazilatlarning tashuvchisi sifatida shakllangan xarakterga ega odamlar sifatida namoyon bo‘lishadi. Yozuvchining asosiy qiziqishi ma’lum bir inson shaxsiyatining xususiyatlari, xarakteriga emas, balki uni ma’lum bir milliy tipning o‘ziga xos vakili sifatida ko‘rsatadigan vositalarga qaratilgan.
Kinoshitaning qahramonlari inson fe’l-atvorining ayrim jihatlarining to‘liq timsoli sifatida ko‘rsatiladi. Agar bu yovuz o‘gay ona bo‘lsa (“Omon Toda”), unga qaysidir insoniy his-tuyg‘ular to‘liq yetishmaydi. Yovuz ishlar qilishda unga yetadigani bo‘lmay, u yovuzlikning eng yuqori chegaralarga yetadi. Uning g‘azabi oldida vaqt va masofa ham kuchsiz. Agarda asar qahramoni muloyim, mehribon qiz bo‘lsa, unda uning mehribonligi eng yomon dushmanlarini kechiradigan darajada aks ettiriladi. Agar bu yolg‘onchi bo‘lsa, unda Hikoichi kabi, yolg‘on gapirish unga aniq zararli bo‘lgan taqdirda ham u o‘zini yolg‘on gapirishdan aslo to‘xtata olmaydi. Lekin yuqoridagi qoidaning yagona istisnosi, dramaturg tomonidan uning xarakterining rivojlanishi va o‘zgarishi jarayonida namoyish etilgan “Tungi turna” spektaklidagi Yohyo edi. Aksariyat hollarda Kinoshitaning xalq ertaklari mavzusidagi pyesalari qahramonlari bizning oldimizda noyob individual obraz sifatida emas, aksincha jamoaviy obrazlar sifatida namoyon bo‘ladi. Zamonaviy realistik adabiyotda biz uni tushunishga odatlanganligimizdagi individualizatsiyaning yetishmasligi yozuvchiga o‘ziga xos ta’sirga erishish va umumlashtirilgan shaklda xalq hayotining, milliy xarakterning ayrim jihatlarini aks ettirishga imkon beradi.
Shu bilan birga, Junji Kinoshitaning xalq ertaklari mavzusidagi pyesalarida uning ijodiy o‘ziga xosligining yorqin izlari bor. Bu, birinchi navbatda, yozuvchining har qanday afsonaviy syujetga zamonaviy hayotni kiritib yuborishi, bejirim modernizatsiyani qo‘llamasligi bilan namoyon bo‘ladi. Bu borada eng yaxshi misol – “Tungi turna” spektakli. Kinoshitaning o‘zi pyesalari tarixi haqida yozishicha, u o‘zining har bir spektakllari ustida ishlayotganda, doimo zamonaviy tomoshabinlarni qiziqtirishi mumkin bo‘lgan nuqtai nazar haqida o‘ylar edi93. Yozuvchi xalq ertaklari asosidagi asarlarga hozirgi zamondagilar ikki jihat bilan qiziqishi mumkin deb hisoblaydi. Birinchidan, ularga singib ketgan umuminsoniy ma’no; ikkinchidan, ushbu afsonaning kelib chiqish joyi, vaqti va boshqa holatlari bilan bog‘liq o‘ziga xos xususiyatlar. Junji Kinoshitaning so‘zlariga ko‘ra, u asosan birinchi jihat bilan qiziqgan edi, ammo bu kelajakda ham, dramaturga ikkinchi jihatga e’tiborini qaratmaydi degani emas94. Yozuvchi har qanday nuqtai nazardan u yoki bu tarzda xalq ertaklariga nazar tashlar ekan, shuni ta’kidlash kerakki, u o‘z zamondoshlarini hech qachon unutmadi.
Kinoshita asarlarida milliy madaniyatda uzluksizlik g‘oyasini ilgari surganligini anglashimiz mumkin. Shuning uchun qadimgi xalq ijodi namunalari badiiy adabiyot muzeyining eksponatlariga aylanib qolmasdan, hozirga qadar dramaturg asarlarida to‘la qonli hayot kechirishda davom etmoqdalar.
Kinoshita dramasining yana bir o‘ziga xos xususiyatlaridan biri, bizning fikrimizcha, aniq seziladigan lirik oqimdir. Yozuvchining xalq ertaklari mavzusidagi aksariyat pyesalarida asosiy obrazga o‘ziga xos parallel lirik qo‘shiqlari orqali dramaturgning keng mualliflik mulohazalari yoki monologlarini topish mumkin. Lirik qo‘shiqlarda asarning badiiy tarkibining ajralmas bo‘lagi bo‘lgan, ajoyib tarzda to‘qilgan va uning hissiy ta’sirini kuchaytiradigan tabiat tasvirlari muhim rol o‘ynaydi. Bunga misol tariqasida dramaturgning “Kitsune-yamabushi” spektakli boshlangan she’riy bahor manzarasini yoki “Tungi turna” spektaklida aks etgan qor bilan qoplangan qishloq tasvirini eslash kifoya.
Xalq ertaklariga asoslangan spektakllarda badiiy ifoda vositalarini tanlash, birinchi navbatda, Kinoshitaning chinakam xalq teatri yaratilishiga hissa qo‘shish istagi bilan belgilanadi. Bunga dramaturgning qisman yuqorida keltirilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bayonotlari ham, uning o‘zi ham dalolat beradi. O‘z asarlarini yaratishda Kinoshita, albatta, Yaponiya jamiyatining keng demokratik qatlamlariga murojaat qildi va o‘zi yozgan dramalarni bu qatlamlar o‘zlarining asari sifatida qabul qilishlarini istadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |