Мана шундай тушунтиришлардан сўнг, энди, археологик тадқиқотлар
натижаларига эътибор қаратамиз. Португалияда бевосита аграр инқилобгача бўлган
даврга тегишлилиги таъкидланган 400 та скелет ўрганилган. Фақатгина иккитасида
қотиллик белгилари топилди. Исроил худудида ўтказилган ўхшаш тақиқот эса яна
хам ишончсизроқ натижани берди: 400 та скелетдан фақат биттасида бош суягида
хужум натижасида пайдо бўлиши мумкин бўлган ёриқ топилди. Дунай водийсидан
топилган қишлоқ хўжалиги давригача бўлган қишлоқдан топилган 400 та склетдан 18
тасида қотиллик излари бор – бу сон жуда кам кўриниш мумкин, лекин аслида бу
жуда юқори фоизни ташкил қилади. Агар 18 киши ростдан зўрлик билан ўлдирилган
бўлса Дунай водийсидаги 4,5% ўлимларнинг сабаби – қотиллик. Хозирги кунда
инсон қўлидан – урушлар ва жиноятиларни хисобга олган холда – Ер ахолисининг
1,5% қисми халок бўляпти. Бир неча геноцидлар ва қонли икки жахон уришлари
гувохи бўлган XX асрда бу кўрсаткич 5% дан ошмаган. Агар Дунай водийсидаги
топилмалар бу жой учун типик бўлса, демак, бу худудда қадимда XX асрдагидек
жангари ва зўравонликка мойил одамлар яшаган
{3}
.
Дунай водийсидаги нохуш топилма ягона эмас. Шунга ўхшаш аянчли далиллар
бошқа ерларда хам топилган. Суданда, Жебел-Сахаб яқинида, 12 минг ёшдаги мозор
топилган. 59 скелетларнинг 24 тасининг суякларига найза ва ўқларнинг учи қадалиб
қолган – бу умумий ўлганларнинг 40% қисмини ташкил қилади. Бир аёлнинг
скелетида 12 та жарохат саналган. Бавариядаги Офнет ғорида икки ўрадан 38 нафар
қадимги одамларнинг қолдиқлари топилган, уларнинг кўпчилиги аёллар ва гўдаклар
бўлган. Скелетларнинг ярмида, хаттоки болалар ва чақалоқларникида хам, одам
қуролларининг –пичоқ ва таёқ - излари сақланиб қолган. Кам сонли эракакларда эса
бундан белгилар кўпроқ топилган. Афтидан, бу одамлар Офнет ғорида батамом
қириб ташланган.
Қайси топилмалар қадимги овчи-термачиларнинг хаётини тўғри акс эттиради:
Португалия ва Исроилда топилган ўз ажали билан ўлган скелетларми ёки Жабел-
Сахаб ва Офнет ғоридаги жанг қурбонларининг скелетларими? Буниси хам, буниси
хам. Ўша даврнинг кенг ва турли туман динлари ва ижтимоий-тартиб қоидаларининг
нақадар турфа хил бўлганлиги хақида аллақачон гапириб ўтдик. Демак, зўрликка
муносабат хаммада бир хилда бўлмаган. Айрим худудлар қайсидир давр мобайнида
тинчлик гаштини сурган бўлган, бошқасида шиддатли низоларда бўлган
[15]
.
3. Бошқа бир гипотеза хам мавжуд: Дунай водийсидаги 18 та мархумларнинг хаммаси
хам суякларида сақланиб қолган зўравонлик натижасида ўлмаган. Кимдир фақат
жарохатланган бўлиши мумкин. Бошқа тарафдан, кўпчилик изи қолмайдиган юмшоқ
тўқималар жарохатидан ёки урушнинг қочиб бўлмас хамрохи – очликдан вафот этган
бўлиши мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: