3-amaliy mashg’ulot. Mavzu: G‘ovaktanlilar tipi Sycon raphanus

Sifameduzalar (Scyphozoa) sinfi. Aureliya meduzasining tuzilishi va rivojlanishi.

Kerakli jihozlar: formalinning dengiz suvibilan aralashtirilganda 5%li

Eritmasida funksiyasi qilingan aureliyalar ,ularning tuzilishini vako’payishini aks eturuvchi tablisalar petri idishlar, qisqichlar, qo;l lupasi preparoval ninalar, binafsha yoki qizil boyogi to’rtburchak yoki doirasimon qirqilgan qora qog’oz bo’lakchalari,tomizg’ichlar.

Tuzilishi: Sifoidlar meduzalar erkin yakka yashovchi boshlig’ichlar.bularning hayoti asason medusa davrida o’tadi.polip davri qisqa bo’ladi.tashqi tuzulishi gidroid poliplarga o’xshash bo’ladi,lekin murakkab tuzilganligi, ancha yirikligi va yelkani bo’lmasligi bilan farq qiladi.masalan,aureliya tanasi diametri25-40sm ga, qutb meduzasi esa 2mga yetadi.tanasining asasiy massasiquyuq mezogleyadan iborat.mezoglenyaning 98%ini suv tashkil etadi,.meduzalar shaffof bo’lishi , dushmanlardan himayalanishga katta axamiyatgaga ega, faqatayrim zaharlimeduzalaR rangli bo’ladi. Pelagicanoctiluca qorong’uda fosforli nur tarqatadi.Ssifoid meduzalar sayoboni chetida 8ta ba’zan 16 taropaliyalar joylashgan.sayobon chetidan ko’p paypaslagichlari osilib turadi .paypaslagichilari va xartumga o’xshash og’iz bo’laklari ektodermasida ko’p miqdorda otuvchi hujayralar joylasghgan .tanasining yiriklashuvi tufayli ssifoid meduzalar gastrovaskulyor sistemasining tuzulishi murakkablashgan.

Ogiz teshigi kvadrat shaklda bo’lib, sayoboni ostki tomoni, o’rtasida maxsus poyacha joylashgan.og’iz burchaklaridan xartumga o’xshashyo’g’on o’simtalari osilib turadi.Xartum oziqni tutish vazifasini bajaradi.Sifoid meduzalar(ssifos-grekcha kosachaning tanasi dildiroq tinq moddadan iborat bo’lib ,shakli to’ndarilib qo’yilgan kosaga yoki sayobonga o’xshaydi.ular barchasi dengiz vaokeanlarda keng tarqalgan,ayrim vakillari chuchuk suvlarda ham uchraydi.Meduzalar –suvda erkin qalqib yuruvchi bo’shligichlilar.tipik vakili aureliya ,dengiz likopchasi keng tarqalgan.Ko’pchilik meduzalar har xil organizmlar,jumladan ancha yirik panktonlar bilan oziqlanadi.faqat ildizogiz meduzalar ni gavaktanliga o’xshash filtrlovchi organizmlar deyish mumkin. Dengiz likopchasining og'iz teshigi soyabonining ostkitomonining o'rtasida joylashgan. Og'zi atrofi to'rtta yirik paypaslagichlar,soyabon chetlarida esa juda ko'p ingichka va kalta paypaslagichlar osilibturadi. Tana devori barcha bo'shliqichlilamiki singari ikki qavat bo'libjoylashgan hujayralardan iborat, lekin ektoderma bilan endodermani ajratibturuvchi hujayrasiz qavat — mezogleya juda kuchli rivojlangan.

Meduzalar soyabon devoridagi muskullaming qisqarishi tufayliharakatlanadi. Soyabon kengayganda uning osti suvga to‘ladi, qisqarganidaesa suv uning ostidan kuch bilan siqib chiqarilishi natijasida reaktiv harakatpaydo bo'lib, meduza sovaboninina aavaria tomoni bilan oldinga suzadi.