3- маъруза. Тармоқ ахборот хавфсизлиги стандартлари режа

2. Интернет учун тармоқ хавфсизлиги стандартлари
Сўнги кунларда интернет тармогида электрон тижорат шиддат билан ривожланмоқда. Електрон тижоратни ривожлантириши асосан ахборот хавфсизлиги соҳасидаги ютуқларга йўналтирилган. Шу билан бирга, асосий вазифалар маълумотларнинг мавжудлиги, махфийлиги, яхлитлиги ва ҳуқуқий аҳамиятини таъминлашдир.
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва назорати бўйича қўмитаси маълумотларига кўра, компютер жинояти халқаро муаммолардан бирига айланди. Шу сабабли, техник моҳияти жиҳатидан туб фарқларга эга бўлган ва асосан кўлами ва очиқлиги билан ажралиб турадиган Интернет ва интранет тармог`ига алоқадор тижорат маълумотларининг хавфсизлиги муаммоларига самарали ечим излаш жуда муҳимдир.
TCP/IP протоколи орқали маълумотларни узатиш ва телекоммуникацияларни муҳофаза қилишга эътибор қаратган ҳолда тармоқларда тижорат маълумотларининг хавфсизлигини таъминлаш жараёнини стандартлаштириш хусусиятларини кўриб чиқамиз.
Ахборот технологиялари хавфсизлигини таъминлаш, айниқса, давлат сирларини ўз ичига олмайдиган чекланган маълумотларни қайта ишлайдиган тижорат мақсадларида фойдаланишнинг очиқ тизимлари учун жуда муҳимдир. Очиқ тизимлар дэганда турли хил ишлаб чиқаришдаги барча турдаги ҳисоблаш ва телекоммуникация ускуналари мажмуаси тушунилади, уларнинг биргаликдаги фаолияти халқаро стандартлар талабларига мувофиқлиги билан таъминланади.
"Очиқ тизимлар" атамаси, агар ҳисоблаш тизими стандартларга мос келадиган бўлса, у худди шу стандартларга мос келадиган ҳар қандай бошқа тизим билан ўзаро боғланиш учун очиқ бўлишини англатади. Бу, хусусан, ахборотни криптографик ҳимоя қилиш ёки маълумотларни рухсациз фойдаланишдан ҳимоя қилиш механизмларига тааллуқлидир.
Интернетнинг муҳим аҳамияти шундаки, у одамларни бундай технологияларга янгича қарашга мажбур қилади. Биринчидан, Интернет уларга қизиққан ҳар бир киши амалга ошириши мумкин бўлган очиқ стандартлардан фойдаланишни рағбатлантиради. Иккинчидан, бу жуда кўп турли хил компютерлар уланган дунёдаги енг йирик ва еҳтимол ягона тармоқ бўлиб, ниҳоят Интернет тез ўзгарувчан янги маҳсулотлар ва технологияларни жаҳон бозорига жорий етишнинг асосий воситасига айланмоқда.
Интернетда анчадан бери бир қатор қўмиталар мавжуд бўлиб, улар асосан кўнгиллилар ташкилотлари томонидан таклиф етилаётган технологияларни стандартлаштириш жараёнида синчковлик билан бошқарадилар. Internet Engineering Task Force (IETF)нинг асосий қисмини ташкил этадиган ушбу қўмиталар бир нечта муҳим протоколларни стандартлаштирдилар ва Интернетда уларни қабул қилишни тезлаштирдилар. Маълумотларни узатиш учун TCP/IP оиласи, электрон почта учун SMTP ва POP ҳамда тармоқни бошқариш учун SNMP каби протоколлар IETF ҳаракатларининг бевосита натижаларидир.
Интернетда маълумотларни хавфсиз узатиш учун машҳур протоколлар мавжуд, яъни SSL SET, IPsec. Рўйхатдаги протоколлар Интернетда нисбатан яқинда қимматли маълумотларни ҳимоя қилиш зарурлигига жавобан пайдо бўлди ва дарҳол амалда стандартларга айланди.