3- ma’ruza. Ehtiyot qismlar sonini aniqlash. Detallarni qoldiq resursini aniqlash. Ma’ruzaning rejasi

3- ma’ruza. Ehtiyot qismlar sonini aniqlash.Detallarni qoldiq resursini aniqlash.
Ma’ruzaning rejasi:

1. 
   Ehtiyot qismlar sarfini aniqlash.
   

2.Detallarning qoldiq resursini oldindan aniqlash


Ehtiyotqismlarsarfinianiqlash. Mashinaniishlashgalayoqatliholdasaqlabturishgamo‘ljallanganehtiyotqismlar (detallar, asboblar, uskunalar) bilanta’minlashdapuxtalikikkimasalaniko‘ribchiqadi:
1. Ehtiyot qismlar ishlab chiqarish miqdorini hisoblash.
2. Ishlab turgan tashkilotlarni ehtiyot qismlar bilan ta’minlashni tashkil qilish.
Ehtiyot qismlar miqdori ishlamay qolishlar jadalligiga, kerakli ehtiyot qismlar bilan to‘ldirish vaqtiga va foydalanuvchining o‘z kuchlari bilan detallarni tiklash imkoniyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Ishlamay qolishlarning Puasson oqimi uchun

bu yerda: l - ishlamay qolishlar oqimining jadalligi (tajriba yo‘li bilan aniqlanadi); n - ishlamay qolishlar soni.
Qandaydir t vaqt ichidagi ishlamay qolishlar soni m dan katta bo‘lmasligi ehtimoli Pn
Yuqoridagi formuladan t vaqt mobaynidagi ishlamay qolishlar soni m dan katta bo‘lishi ehtimolini ham aniqlaymiz:

Ishlamay qolishlar zichligi statistika ma’lumotlariga ko‘ra quyidagi formuladan aniqlanadi:

f(t) = n(t)/N0Dt,

bu yerda: n(t) - t vaqt ichida ishlamay qolgan buyumlar soni; N₀ – sinalayotgan buyumlarning boshlang‘ich soni; Dt- vaqt oralig‘i.

Bundan ehtiyot qismlarning kerakli miqdorini aniqlaymiz:
n(t)= f(t) N₀Dt.


Detallarning qoldiq resursini oldindan aniqlash
Mashina agregatlarining chidamlilik ko‘rsatkichlarini hisoblash uchun tirqish kattaligining va uning kattalashish tezligining o‘rtacha qiymatlaridan foydalanish mumkin.
Agar yeyilish natijasida tirqishning kattalashuvini mashinaning ishlash muddatiga mutanosib deb hisoblasak (21-rasm), u holda ushbuga ega bo‘lamiz:
S_t=S₀+(g₁+g₂)T,
bu yerda: S_t - tirqishning hozirgi qiymati; S₀- tirqishning boshlang‘ich qiymati; g₁, g₂ - mos ravishda tutash sirtlarning yeyilish tezliklari.
Tutashmaning haqiqiy ishlatib bo‘lgan resursi: T_h =(S_t-S₀)/(g₁+g₂).



21- rasm. Birikmaning resursini hisoblashga doir sxema

To‘liq resurs uchun formula quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:

bu yerda: S_chek - tirqishning chekli qiymati.
21- rasmga ko‘ra tutashmaning qoldiq resursi quyidagini tashkil etadi:
T_qol = T_um - T_h .
Yeyilishlarning yoki tirqishning chekli qiymati odatda texnik shartlarda ko‘rsatiladi. Yeyilish tezliklari tajriba yoki nazariy hisoblash yo‘li bilan aniqlanadi:
g = K_t U/ t,
bu yerda: U- material namunasini sinashda uning yeyilish miqdori; t - sinash vaqti; K_t - sinovlarni tezlashtirish koeffisienti.
Qoldiq va umumiy resurslar qiymatlarining mumkin bo‘lgan tarqoqligini aniqlash uchun resurs ko‘rsatkichlarining va ishonchli ehtimollik a taqsimlanishining ko‘zda tutiladigan qonunida quyi (T_q) va yuqori (T_yu) ishonchli chegaralari topiladi. Beybul-Gnedenkoning taqsimlanish qonuni qo‘llanilganda va o‘zgarish koeffitsienti n dan foydalanilganda qoldiq resurs tarqoqligining ishonchli chegaralarini ushbu formulalardan aniqlash mumkin:

bu yerda: H_k /a - Veybul-Gnedenko taqsimlanish qonunining kvantili;
a_q, a_yu - qoldiq resursning tarqoqlik chegaralari uchun qabul qilingan ishonchli ehtimollik.
s=aC_b bo‘lgani uchun bundan: a=s/C_b =nT_qol /C_b
Uzil-kesil quyidagiga ega bo‘lamiz:

bu yerda: C_b , K_b - ushbu formulalardan aniqlanadigan koeffitsientlar:


G – gamma-funksiya; b – Veybulning taqsimlanish parametri.
Mashinalar agregatlarining asosiy qismlari texnik ahvoli parametrlarining ruxsat etilgan eng maqbul chetlashishlarini aniqlash va ularning qoldiq resursini oldindan aniqlash usullari GOST 21.571-76 ga muvofiq belgilangan. Bu andazaga ko‘ra U(t) parametrning o‘zgarishi ushbu ko‘rinishdagi darajali funksiya bilan approksimasiyalanadi: bu yerda: ui- texnik holat parametrining o‘zgarish tezligini ifodalovchi koeffisient; a - texnik parametr U(t) ning o‘zgarishini taxminan ifodalovchi funksiya darajasining ko‘rsatkichi bo‘lib, u eng kichik kvadratlar usulidan foydalanib tajriba ma’lumotlarini statistik ishlash yo‘li bilan aniqlanadi; DP- siyqalanish davrida texnik hol parametrining o‘zgarishi.
GOST 21.571 - 76 ishlamay qolishlar sabablarini topish hamda ularni bartaraf etish bilan bog‘liq texnik xizmat ko‘rsatish va tuzatishning iqtisodiy xususiyatlarini hisobga oladi.
Nazorat savollari
1.Zarur ehtiyot qismlar miqdori nimalarga bog‘liq?
2.Detalning qoldiq resursi qanday aniqlanadi?