3 – ma’ruza: Bino va inshootlar konstruktsiyalaridagi o‘zgarishlar, shikastlanishlar va yemirilishlarni aniqlash usullari. Bino va inshoot konstruktsiyalarida deffektlar, shikastlanishlar

 
3.
 
Binoning muddatdan oldin yemirilishini himoyalash 
Bino elementlaridan foydalanish jarayonida ularning materiallari doimiy va 
vaqtinchalik yuklar ta’sirida vujudga keladigan kuchlardan tashqari atrof 
muhitning tajavuzkor omillari ta’siri ostida bo‘lishi natijasida qurilish 
konstruktsiyalari va muxandislik tizimlarining fizik yemirilishi vujudga keladi. 
Qurilish konstruktsiyalari va muhandislik tizimlarining materiallarini atrof-
muhit ta’siridan deformatsiyalanishi, uning ishdan chiqishi
korroziya 
deb ataladi, 
agarda u kimyoviy, fizik-kimyoviy va elektrokimyoviy jarayonlar natijasida bo‘lsa 
yoki 
erroziya
deb ataladi, agarda materiallarning ishdan chiqishi havo oqimi, 
suyuqlik, qattiq changsimon moddalarning mexanik ta’siridan vujudga kelsa. 
Bino elementlari materiallarining kimyoviy yemirilishi, atrof-muhitning 
birgalikdagi tajovuzkor ta’siri natijasida vujudga keladigan konstruktsiya va 
muhandislik tizimlari materiallarining keng qamrovli o‘zgarishlari bilan 
birgalikda vujudga keladi. 
Elektrokimyoviy yemirilish
atrof muhit, suv, nam gruntlar, tajovuzkor 
gazlar bilan kontakt sharoitda foydalaniladigan metall konstruktsiyalarida vujudga 
keladi. 
Tajovuzkorligi bo‘yicha atrof muhit gaz holatida, suyuq, qattiq yoki ko‘p 
fazalik bo‘lishi mumkin. Ko‘p fazalik tajovuzkor muhitga ko‘plab misollar 
keltirish mumkin. Bino poydevori minerallashgan grunt suvlari bilan kontaktda 
bo‘ladi. O‘z navbatida bu suvlar sanoat oqavalari bilan ifloslangan 

---

bo‘ladi.Oqavalar gruntning kovaklarini to‘ldiradi va undagi gazlarni eritib 
yuboradi. 
Emirilish 
jarayoni 
suyuq 
tajovuzkor 
muhitda 
tez 
kechadi. 
Konstruktsiyalarning 
quruq 
materiallarga 
nisbatan, 
changsimon 
qattiq 
moddalardan tashkil topgan gazli muhit tajovuzkor emas. Biroq material sirti 
hamma vaqt havo tarkibidagi namlik ta’siri ostida bo‘ladi. Buning natijasida 
material sirtida yupqa mineral qorishma moddalariga to‘yingan, konstruktsiya 
materiallariga tajovuzkor bo‘lgan qatlam hosil bo‘ladi. 
Qurilish 
konstruktsiyalariga 
muhit 
ta’sirining 
tajovuzkorligi 
konstruktsiyalarning bir yilda yemirilish mintaqasida o‘rtacha mustahkamligining 
yo‘qotishi hamda material buzilishining tezligi bilan aniqlanadi. 
Emirilish mintaqasida o‘rtacha yilik mustahkamligining kamayishi va sirtqi 
qatlam yemirilishining tezligi bir necha yillar davomidagi kuzatishlar natijasida 
belgilanadi (uch yildan kam bo‘lmagan muddatda). Tajovuzkorlik darajasiga ko‘ra 
gazlar besh guruhga bo‘linadi.