2A1-topar talabası Seydullaeva Mehriban «Fizikanı oqıtıwdı programmalastırıw» temasınan kurs jumí

1.2& Fizikadan oqıw sabaǵınıń sisteması sabaqlardıń hár qıylı tipleri
Mekteplerdegi oqıw sabag`ın sho`lkemlestiriwdin` tiykarına klass sabaqlıq sisteması jatadı.Sabaq qatan` keste boyınsha o`tkeriledi.Oqıw menen shug`ıllanıwdın` sabaqlıq sisteması oqıtıwshıg`a tema yamassa kurs bo`limi boyınsha sabaqtı izbe-iz ratsional` a`melge asırıwg`a mu`mkinshilik tuwdıradı. Ha`r bir sabaqqa oqıw materialın saylap alıwg`a, ha`r bir jag`dayda oqıwshılarg`a taza bilimdi jetkeriwde pedagogikalıq qolaylı metodtı anıqlawg`a ja`rdem etedi.
Fizikadan oqıw sisteması sabaqtan tısqarı o`zine ekskursiya u`y tapsıpması, fakul`tativ sabaq, klasstan tıs jumıslardın` ha`r-qıylı formaları ma`deniy bilimlendiriw sistemalarında lektsiyag`a qatnasıwlardı aladı. Oqıw jag`dayların esapqa alıp, sabaqqa baslı roldi beriw kerek.Sabaq ekskursiya, u`y jumısının` ha`r qıylı formadları, fakultativ sabaqlar, klasstan tıs jumıslar ha`m oqıwdın` basqada tu`rleri oqıwshılardı fizikadan oqıtıwdın` ha`m ta`rbiyalawdın` birdey sho`lkemlestiriw sistemasın quraydı.Oqıtıwshı ha`r bir sabaq yamasa klasstan tıs jumısalardında qanday-da tiykarg`ı oqıwta`rbiyalıq maqseti, baslı wazıypanı qoyadı. Onı optimal` tu`rde sheshiw oqıtıw metodın,sabaq forması ha`m qurılısın durıs saylap alıwına baylanıslı.
Sabaqtın` tipi ha`m qurılısı ma`selesine arnalg`an ko`plegen izertlew jumısları bar. Bunda sabaqtın` tiykarg`ı qoyılıwına qaray otırıp ha`r qıylı jantasıwlar qaraladı: mazmunı, oqıtıw metodı, oqıtıw protsesinin` tiykarg`ı etapları, sabaq beriw maqseti. Mısalı I.Issokolov sabaqtı tiykarg`ı mazmunının` belgisi boyınsha tipke bo`linedi:
a) taza oqıw materialın bayanlaw
b) laboratoriyalıq jumıs
v) taza bayanlag`an material boyınsha bilim ha`m ko`nlikpeni bekkemlew ha`m shınıqtırıw
g) o`zlestiriwdi tekseriw
d) kurs bo`liminin` takirarlaw sabag`ı.
P.A.Znamenskiy sabaqtın` to`mendegidey tiplerin qarastıradı.
a) taza materialdı u`yreniw
b) juwmaqlawshı fizikalıq prautikum
v) fizikalıq ma`seleler sheshiw
g) oqıwshılardı ekskursiyag`a tayarlaw~ekskursiyanı o`tkeriw~ ekskursiya juwmag`ın shıg`arıw
d) o`tilgen materialdı juwmaqlawshı ha`m ta`kirarlaw
e) oqıwshının` bilim ha`m ko`nlikpesin esapqa alıw.
Bul sabaqlardı tipke ajıratıwlar sabaqtag`ı oqıw jumısnın` tu`rinin` belgisine qaray islengen. Bul qatıp qalg`an bo`liwler bolmay tipke bo`liw sabaqtın` didaktikalıq maqsetine qarata ajıratıladı. Bunda belgili qıyınshılıqlarda ushırasadı.
Fizika sabag`ının` tiykarg`ı didaktikalıq maqsetine qaray to`mendegidey tipke bo`liwge boladı: taza oqıw materialın u`yreniw~ bilimdi bekkemlew ha`m a`meliy ko`nlikpeni qa`liplestiriw~ bilimdi teren`lestiriw ha`m juwmaqlaw~ bilimdi tekseriw ha`m esapqa alıw~ kombinatsiyalang`an sabaq. Sabaqtın` keyingi tipine bir didaktikalıq maqsetke qaratılg`an tu`rin jatqarıwg`a bolmaydı. Bunday sabaqlarg`a birdey ahmiyetke iye bolg`an ma`seleler qoyıladı.Bir tiptegi sabaqlar didaktikalıq maxsetinin` tiykarı boyınsha g`ana emes strukturası boyınshada uqsas boladı. Sabaq qurılısı o`z ishine to`mendegilerdi aladı: sabaqta jan`a tu`sinilerdi qa`liplestiriw, alıng`an bilimlerdi qollanıw, u`y tapsırması, ta`kirarlaw, soraw ha`m tag`ı basqa.Bul struktura sabaq barısında konkuretlestiredi ha`m ashıladı. Sabaq barısında oqıtıwshının` iskerlik tu`ri ha`m oqıwshılar ta`repinen bilimdi iyelew protseslerinde ta`miynleydi. Sabaq qurılısında biliw tsiklinin` etapları sa`wleleniw
tabadı: berilgen faktlar, problemanı qoyıw, gipotezanı usınıw, abstrakt modeldi du`ziw, tu`sinik sistemasın kiritih, nızam ha`m printsipler teoriyalıq juwmaq ha`m onı eksperemental` tekseriw. Bul oqıwshılarda teoriyalıq oylawdı qa`liplestiriw ushın tiykar bolıp xızmet etedi.Model`, tu`sinik, nızam ha`m printsiplerdin` rawadlanıwı na`tiyjesinde fizikalıq teoriya rawajlanadı, konkret ko`riniwde qubılıs ma`nisi ashıldı.Fizikalıq teoriyanın` mazmunı menen sebep juwmag`ı ushın paydalanıwda matematikalıq apparat belgi ta`jiriybe faktları toparına tiykarlanatug`ının oqıwshılarg`a tu`sindiredi.Onın` tiykarında abstrakt model, tu`sinik, nızam ha`m printsipler, jatıp berilgen faktlardı juwmaqlastırıwdın` tiykarı boladı.Keyninen fizikalıq eksperement kerek bolıp teoriyalıq jaqtan tastıyıqlaydı.
Fizikadan oqıw shınıǵıwların payda etiwde tiykarǵı korinisi ol yáki bul túrdegi sabaq esaplanadı. Hár bir sabaq tamamlanǵan hám málim bir maqsetke (jańa bilimlerdi beriw, jańa túsiniklerdi qáliplestiriw, bilimlerdi ámelde qollaw tájriybesin úyretiw, bilimlerdi tereńlestiriw, bekkemlew, takrarlaw, tekseriw) iye bolıw kerek.
Oqıtıwshı sabaqqa tayarlıq kórip atırǵan waqıtta onıń tiykarǵı maqsedi hám waziypasın belgiliydi, onı optimal sheshiw ushın oqıtıwshı metodlardı hám oqıw rejesin payda etiw formaların saylap aladı. Fizikanı oqıtıw metodlardıń shınıǵıwların payda etiw shártleri hám sabaq dúzilisi menen úzliksiz baylanısta, ayrım hallarda fizikanı oqıtıw metodları sabaq dúzilisin hám formaların belgilep beredi.
Sabaqlardıń dúzilisi hámtúrleri boyınsha máselesinde bir qatar pedagogikalıq izertlewler alıp barılǵan. Olarda sabaqtı kóriwde tiykar sıpatında ne qabıl etiwine: mazmunı, oqıtıw metodları, oqıtıw processiniń tiykarǵı basqıshları, oqıtıw maqsetlerine baylanıslı bolǵan hár túrli jandasıwlardı qarap shıqqan..
Didaktikalıq maqsetlerge baylanıslı fizika sabaqları tómendegi túrlerge bóliniwi múmkin.

1. 
   Taza materialdı úyreniw sabaǵı;
   
2. 
   Uqıp hám kónlikpe payda etiw, bilimdin ámliyatqa paydalanıw sabaǵı;
   
3. 
   Dáslepki úyrengenlerdi tákrarlaw hám ulıwmalastırıw sabaǵı;
   
4. 
   Bilimdi tekseriw hám esapqa alıw sabaǵı;
   
5. 
   Ulıwmalasqan sabaq.
   

Didaktikada sol nárse kórsetiledi, eger sabaqtıń hár bir elenenti bir neshe didaktika máseleni sheshse onda oqıtıwdıń tarbiyalıq hám rawajlanıw xarakteri kúshiyedi. Bunda sabaqtı sintetik yamasa sintetikalasqa sabaq dep úyretiledi.