29-umumiy o҅rta ta'lim maktabi matematika fani o`qituvchisi Qarshiyev Erkinning “Sodda aylanma jismlar” mavzusi bo`yicha

Metod : Aralash ,Test, Qaysi biri ortiqcha,Applikatsiya ,savol-javob ,yozma, og’zaki .
SHakl: Noananaviy ,kichik guruhlarda ishlash
Vosita: Doska,bo’r ,darslik,tarqatma materiallar ,rag’batlantirish kartochkalar ,kompyuter,mavzuga doir
Slaydlar.
Nazorat:Og’zaki ,savol-javob ,test, kuzatish,yozma.
Baholash: Rag’batlantirish kartochkalar
Asosida 5 ballik reyting tizim asosida.

Darsning shiori:	Geometrik figuralar—har sohada mujassam.
Dars uchun qoidalar:	1.Intizomga rioya qilish. 2. Darsga faol qatnashish. 3.Vaqtdan unumli foydalanish. 4.Geometriyani fanlar bilan bog’liqligini izohlash.

Dars jarayoni va uning bosqichlari.

Bosqich	Faoliyat
	Bajariladigan ishlar mazmuni	Metod	Vaqt
I bosqich Tashkiliy qism:	Ommaviy ishlar, O’quvchilarni guruhlarga Bo’lish	Kuzatish	2-min
II bosqich O’tilgan mavzuni Takrorlash:	Tezkor savol-javob O’tkazish. “Qani misollarni ishlab ko’ringchi “ Mantiqiy testini yechish.	Sinf o’quvchilarini 4 guruhga bo’lib o’r Tasida musobaqal Ar o’tkazish	10 min
III bosqich Yangi mavzu bayoni:	Kichik guruhlarda bahs munozara o’tkazish.	Tushuntirish, Misollar yechish	12 min
IV Yangi mavzuni mustahkamlash:	Mavzuni tarqatma materiallar orqali mustahkamlash.	“sardorlar bahsi
V Bosqich Dars yakuni Baholash	Guruhlardagi rag’bat kartochkalari orqali o’quvchilarni baholash. Xulosa.	O’z-o’zini baholash	4 min
VI Bosqich Uyga vazifa:	Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko’rish . Darslikdagi 61-62 misollarni bajarish.	Tushuntirish	2 min

MAVZU: IKKILIK SANOQ SISTEMASIDA AMALLAR BAJARISH.

Dars shiori: Zamonaviy fanni o’rganmoqqa,
Biz tayyormiz saboqqa.
Dars maqsadi:
1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga ikkilik sanoq sistemalari haqida tushuncha berish va bilim va ko’nikmalarini shakllantirish
2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarda hayotdagi har qanday vaziyat uchun turli ko’rinishdagi rejalarni tahlil etish orqali to’g’ri yechim topish va sinfdoshlari bilan samimiy do’stona muloqat o’rnatishga yo’naltirish. O’quvchilarni zamon talabida tarbiyalash.
3.^ Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni erkin fikrlash qobiliyatini o’stirish, fanlararo bog’lanishni tushungan holda o’quv fanlarini o’zlashtirishiga bo’lgan qiziqishlarini shaklllantirish.
Dars uslubi: Ma’ruza va amaliyotning uyg’unligi
Shakl: Sayohat darsi, kichik guruhlarda ishlash, savol-javob, bahs-munozara, musobaqa-o’yin,
^ Dars jihozi: Darslik, tarqatma materiallar, boshqotirmalar, didaktik materiallar, ko’rgazmalar, kompyuter, proyektor, mo’jiza maydonchasi.
Usul: Tayyor prezentatsiya va slayd materiallari asosida.
Darsning borishi:
I. Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash, siyosiy daqiqa o’tkazish, o’quvchilarni kichik guruhlarga bo’lish
^ Dars qo’yidagi harita bo’yicha olib boriladi.
Siyosiy bilim
Guruh nomini sharhlash
Tez aytish uruh
Tezkor savol
Yangi mavzu
Xotirani mustahkamlash
.
a) Guruhlarga sayohat qilamiz. Guruhlar o’z nomlarni sharhlaydilar.
1-guruh: “Algoritm” guruhi.
^ Aqilli mashinalar bizlarni hushnid ayladi
Lahzalari hilma-xil insonni hayron ayladi.
Graf yasar buyruq bilan mashaqqatdan qutqardi
Operator buyruq bilan ko’plarni ishga shayladi.
Informatika o’zligin olamga oshkor ayladi
Ilmu-fan o’rganmoqni yoshlarga maqsad ayladi.
Turbo Paskal, Beysikni o’rganib o’g’il-qizlar
Magnit misoli tortib horijni yaqin qildi.
2- guruh: “Kompyuter ” guruhi.
Kompyuter xonasiga kirar bo’lsang eshik ochiq,
Komptuter kutib turar senga o’z nurin sochib.
Unga jo bo’lib turli misol hamda yangilik
Informatika fanini o’rganishga bo’lib kalit
2.^ Siyosiy bilimimizni sinab olamiz.
O’qituvchi: Aziz o’quvchilar, hammamizga ma’lumki, Vatan deganda biz- o’zimiz tug’ilib o’sgan makonini, kindik kindik qonimiz to’likgan zaminni tushunamiz. Hozirgi o’tkaziladigan treningimizda “Mening fukrim yagona emas” shiori asosida , barcha sinf o’quvchilari o’z fikrlarini qalb so’zlarini aytadilar.
Sizlarga savol: “Vatan” deganda nimani his qilasiz? Qalbingizda qanday tug’yonni sezasiz?
1-o’quvchi: Yoqimli tuproq isini his qilaman.
2-o’quvchi: O’zimni go’zal chamanzor qo’ynida his qilaman.
3-o’quvchi: Vatan- bu tandirdan uzilgan issiq non isidir.
4-o’quvchi: Vatanni onajonimning issiq bag’ri va mehriga qiyoslayman.
5- o’quvchi: Uyimiz ostonasidan chiqqach, darrov o’yimni, onamni sog’inaman. Bu vatan hissi bo’lsa kerak.
6- o’quvchi:Vatanga muhabbat ona suti bilan kiradi.
7-o’quvchi: Ona turting-oltin beshiging.
8- o’quvchi: Vatanni sevmoq iymondandir.
9- o’quvchi: Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir.
10-o’quvchi: Vatan- ona so’zi naqadar laziz,
Sensan har narsadan mo’tabar aziz.
Shu zaylda barcha o’quvchilar Vatan haqidagi o’z hissiyotlarini aytadilar.
O’qituvchi: Barakalla, Vatan haqidagi barchangizning his-tuyg’ularingiz to’gri va o’rinli. Endi siz har doim ana shu sevgan Vatanimizni yo’qotmaslik, uni asrab-avaylash uchun yaxshi o’qishimiz, komil inson bo’lishingiz kerak.
2.Tez aytish olamiga kirib boramiz.
Mo’jiza maydonchasiga tez aytishlar to’plami yozilgan bo’ladi. Guruh sardorlari bir-birlariga tez aytish matnini tortib beradi.
1-guruhga:
^ KARIM KOMPYUTERNI KO’P KO’RGANMI?
KOMIL KOMPYUTERNI KO’P KO’RGANMI?
2-guruhga:
KARIM KOMPYUTERNI KALITINI TOPDIMI?
KOMPYUTER KARIMNI KALITINI TOPDIMI?ii.
O’tilgan mavzuni so’rash: (tezkor savollar)
1-guruhga:
1.Informatika faniga qachon asos solingan? (XX asrning 50-yillarida)
2.Axborot bu- (sezgi organlarimiz orqali borliqning ongimizdagi aksini yoki ta’siri, bog’liqlik darajasi).
3.Informatika fani nimani o’rganadi? (informatika kompyuter texnikasini qo’llashga asoslanib inson faoliyatining turli sohalarida axborotlarni izlash, to’plash, saqlash, qayta ishlash va undan foydalanish masalalari bilan shug’illanuvchi fandir.)
4.O’quvchilarni shaxsiy kompyuter bilan ishlash vaqti necha minutdan oshmasligi kerak? (25-30 minutdan).
5.Kompyuterning qurilmalari nima deb ataladi?
(Hardware).
2- guruhga:
1.Axborot tashuvchi vositalardan sanab bering. (kitob, gazeta, magnit tasmalar, disk, flash xotira).
2.Axborotlar qanday turlarga ajratiladi? (analog va diskret).
3.Alifbo bilan bog’liq qanday kodlash usullari bor? (alifbodagi harflarni tartibini ko’rsatuvchi sonlar bilan almashtirish va aralashtirilgan alifbo usuli).
4.O’quvchilarni shaxsiy kompyuter bilan ishlash vaqti bir kun davomida necha minutdan oshmasligi kerak? (180 minutdan).
5.Kompyuterning dasturiy yoki yumshoq qismlari nima deb ataladi? (Software).
O’quvchilarni yakka holda bilimlarini sinash uchun quyidagi savollar beriladi. Savol olgan o’quvchilar og’zaki javob beradilar, qolganlariga esa faslga atab kompyuterda rasm chizish vazifasi beriladi.
Har bir to’gri berilgan javoblarga rag’bat kartochkalari berib boriladi. Darsning yakuniy qismida ko’p rag’bat kartochkalri olgan o’quvchilar baholanadi va izohlab beriladi.
1.
Chap ustundagi so’zlarni o’ng ustundagi
jumlalarga moslab joylashtiring.
Axborotlar ustida bajariladigan amallar bilan bog’liq barcha jarayonlar ……deb ataladi.diskret analog Axborotlar va turlarga ajratiladi. Axborotli jarayonlar
2.Informatika faniga oid atamalardan yozib bering.
3.Informatika faniga oid maqol yozib bering.
2.Berilgan axborotdagi qonuniyatni aniqlang va nuqtalar o’rniga kerakli sonni yozing.
90
18
12
2.Matn muharriridagi menyular satrini yozib bering.
3.Triada jadvalini yozib bering
ii.Yangi mavzu bayoni.
Mavzu: Ikkilik sanoq sistemasida amallar bajarish.
Reja:
1. Ikkilik sanoq sistemasida arifmetik amallar.
2. Ikkilik sanoq sistemasidagi butun sonlarni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazish.
3. O’nlik sanoq sistemasidagi sonlarni ikkilik
sanoq sistemasiga o’tkazish.
Yangi mavzu oldindan o’quvchilarga uy vazifasi qilib beriladi.
Shu o’rinda darsning BIO sxemasini aniqlab olishni joiz deb topdim. Yozuv taxtasi yoki oq qog’ozga quyidagicha chizma chiziladi.
1-ustun: “Nimalarni bilaman?”
2-ustun: “Nimani bilmayman?”
3-ustun: “Natijaga erishdikmi?”
Bilaman
Istayman
Oldim
O’quvchilar bilganlarini yozadilar Bilish istaklarini yozadilar O’quvchilar va o’qituvchi tomonidan tushunchalar olib boriladi.
Dars jarayonida guruhlar o’rtasida yangi mavzu buyicha tushuntirish, savol-javob, mulohaza, bahs-munozaralar o’tkaziladi. Guruhlar javobini o’qituvchi tinglab baholab boradi va har bir to’g’ri javob uchun rag’bat kartochkalari berib boriladi.
Hisоblash mashinasining tuzilishi va ularda dasturlashtirish sanоq sistemalari bilan chambarchas bоg’liqdir.
O’qituvchi: Kundalik hayotimizda ishlatiladigan o’nlik sanoq sistemasidagi sonlar ustida arifmetik amallar bajarish usullarini blamiz. Mazkur usullar boshqa barcha pozitsiyali sanoq sistemalari uchun o’rinli bo’lib, toki oxirgi qiymat bo’yicha eng katta razryadni qo’shishgacha davom etadi. Mazkur jarayonda shu narsani doin eslash kerakki, agar biror razryad sonlarni qo’shganimizda natija sanoq sistema asosi qiymatidan katta chiqsa, yig’indining sanoq sistema asosidan katta qismini keyingi razryadga o’tkazish kerak.
Masalan, o’lik sanoq sistemasida: Kadaskop orqali o’quvchilarga ko’rsatiladi.
1857910
+ 564810
_________
2422710
Ma’lumki ikkilik sanoq sistemasi faqat ikkita: 0 va 1 raqamlaridan tashkil topgan. Shu sistemada qo’shish, ayirish, ko’paytirish amllarini bajaramiz. Qani o’quvchilar mavzu sizga oldindan vazifa qilib berilgan edi. Qo’shish amalini jadvalini qaysi guruh doskaga yozib beradi? O’quvchilar mustaqil o’rganib kelganlari uchun ikkila guruh ham baravariga qatnashadilar.
1-guruhdan bir o’quvchi, 2- guruhdan ham bir o’quvchi doskaga chiqib, qo’shish amalini jadvalini yozadilar.
Qo’shish
0+0=0
0+1=1
1+0=1
1+1=10
O’qituvchi kadaskop orqali jadvalni doskaga uzatadi. Guruhlar to’g’ri yozganlari uchun rag’bat kartochkalari beriladi.
Qo’shish amalini mustahkamlash uchun mashqlar yechiladi. O’quvchilar mo’jizalar maydonchasidan kartochkalarga yozilgan misollardan birini tanlab oladilar.
1-guruhga: 11101
+ 1011
100000 j: 100000
2-guruhga: 10111
+ 1101
100100 j: 100100
Ayirish amalini ham guruhlardagi o’quvchilardan bitadani doskaga chiqib jadvalni doskaga yozadilar.
Ayirish
0-0=0
1-0=1
10-0=10
10-1=1
Ayirish amalini mustahkamlash uchun guruhlar yana mo’jizalar maydonchasidan misollarni tanlab oladilar.
1-Guruhga: 1011— 101,11110,11 j: 110,11
2- guruhga: 1111
— 10,11
1101,11 j: 1101,11
Guruhlardan yana bittadan o’quvchilar doskaga chiqib, ko’paytirish jadvalini yozadilar. Har bir o’quvchilar bajarayotgan amllari baholanib boriladi.
Ko’paytirish
0•0=0
0•1=0
1•0=0
1•1=1
1-guruhga: 101
X 101
101+ 000
101__11001
2-guruhga: 110
X 100000+ 00011011000
Arifmetik ammallar bajarilib bo’lgach, o’qituvchi tomonidan quyidagi misol tushuntiriladi.
O’nlik sanoq sistemasidagi 4,7,15 sonlarni o’nlik va ikkilik sanoq sistemalarida qo’shing. Avvalgi darsdagi jadvallardan foydalanib,
410=112, 710=1102, 1510=11112 ekanligini bilamiz.
10 lik s/sda
89
2 lik s/s da
0110
11100101110
111
1000
1001
0
0000
1
0001
2
0010
3
0011
4
0100
5
0101
6
0110
7
0111
8
1000
9
1001
A
1010
B
1011
C
1100
D
1101
E
1110
F
1111
O’nlik Ikkilik
410+710+1510 1002+1112+11112
4 100+ 7 + 11115 111126 11010
O’qituvchi: Turli asosli sanoq sistemasidagi butun sonlarni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazishda quyida keltirilgan asos darajalari bo’yicha yiyish formulasidan foydalaniladi.
Bu yerda: а, ak-1, …, a0-berilgan sonni tashkil etuvchi raqmlar; k-sondagi raqamlar sonidan bitta kam miqdor.
Misol. Ikkilik sanoq sistemasidagi 101110 sonni o’nlik sanoq sistemasidaga o’tkazing.
Yechish: Yuqoridagi formulaga muvofiq
a0=0, a1=1, a2=1, a3=1, a4=0, a5=1 va q=2.
Demak, 1011102=1•25+0•24+1•23+1•22+1•21+0•20=32+0+8+4+2+0=4
1-guruhga misol: Ikkilik sanoq sistemasidagi 101 sonni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazing.
Yechish: 1012=1•22+0•21+1•20=4+1=510
2-guruhga misol: Ikkilik sanoq sistemasidagi 110 sonni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazing.
Yechish: 1102=1•22+1•21+0•20=4+2+0=610
O’nlik sanoq sistemasidagi sonlarni ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazish uchun berilgan son o’tkaziladigan sanoq sistema asosiga natija 1 ga teng bo’lguncha ketma-ket bolinadi va qoldiqlar ongdan chapga qarab yoziladi.
Misol: O’nlik sanoq sistemasidagi 34 sonini ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazing.
Yechish:
1.Har bir o’quvchi o’zini tug’ilgan sanasini o’nlik sanoq sistemasidan ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazadi.
2.Bugungi sanani o’nlik sanoq sistemasidan ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazadi.
Yangi mavzuni mustahkamlash uchun quyidagi test savollar tarqatma materiallar orqali so’raladi.
1.Qaysi qatorda asos darajalari bo’yicha yoyish formulasi to’gri yozilgan?
1.
2.
3.
2.1111+111= Qo’shish amali tog’ri bajarilgan qatorni toping.
1.10010 B) 10100 C) 10110
3.1010-101= Ayirish amali to’g’ri bajarilgan qatorni toping.
1.111 B) 101 C) 100
4.Ikkilik sanoq sistemasida berilgan 100111101 sonini sakkizlik sanoq sistemasiga o’tkazilgan sonni toping.
1.475 B) 485 C) 465
5.O’nlik sanoq sistemasidagi 18 sonini ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazing.
1.10010 B) 110010 C) 111010ii.Baholash: baholash mеzonini quyidagicha:
Ko`k rangdagi kartochka -5ball;
Yashil rangdagi kartochka-4ball;
Sariq rangdagi kartochka-3ball;
Qora rangdagi kartochka-2ball
VI. Uyga vazifa: Darslikdagi 1-7 mashqlarni yechib kelish. Mavzuga oid boshqotirma tuzib kelish.

Xulosa.
Xulosa qilib shuni aytish joizki zoom orqali bo`lib o`tgan onlayn dars o’quvchilarni bu mavzuni yanada chuqquroq bilimga ega bo’lishi uchun yanada ko’proq izlanish va o’z ustida izlanishlar olib borishiga yordam beradi. Bu mavzuni o’rgan gach o`quvchilar bilimi yanada yaxshiroq o’sadi va kengroq tushunchaga ega bo’ladi ,kelajakda ham bu olgan bilimi va teran fikri juda ham ko’p marotaba as qotadi. Umid qilamanki kelajakda har biri komil inson va yutuk yaratuvchanlikka boy kishi egasi bo’lib yetishadi.
Bo`limni aniq fanlar metodisti N. Tirkashev _______________

Darsning kirish qismi: