29-mavzu. Sug'urta firibgarligi va uni bartaraf etish

29.2. Umumiy sug'urta sohasida firibgarlik
Sug'urtalash bu - jismoniy va yuridik shaxslaming qiziqishlarini sug'urta hodisasi 
ro'y berganda sug'urta mukofotlarini yig'ish orqali tashkil etilgan fondlar hisobidan 
sug'urta shartnomasiga muvofiq yuzaga kelgan moliyaviy yo'qotishlarini qoplab 
berish orqali himoya qilishdir. Sug'urta faoliyati bu - professional sug'urta 
ishtirokchilarining sug'urta bozoridagi sug'urtani amalga oshirish harakati yoki 
faoliyatidir.
Mol-mulk bu - yuridik yoki jismoniy shaxslaming tasarrufidagi moddiy 
boyliklari, buyumlaridir. Mol-mulk harakatlanuvchi, ko'char. ko'chmas yoki yer 
shaklidagi mulklar va yerga bog'liq ravishda ko'chmas mulklarga bo'linadi. 
Mulkchilik yoki ijara shartnomasiga muvofiq ijara (lizing)ga berilgan mol-mulk 
bilan bog'liq kutilmagan moliyaviy harajatlarga qarshi o'zini himoya qilishga mol- 
mulk sug'urtasi yordam beradi.
Har qanday tashkiliy-huquqiy shakldagi yuridik shaxs o'z mol-mulkini 
sug'urtalashi mumkin. Mol-mulkni butunlay yoki uni bir qismini sug'urtalash 
mumkin. Mol-mulk sug'urtasi - ofis binosi yoki ishlab chiqarish asbob-uskunalari, 
mebel, ofis uskunalari, buyumlami, ombordagi mahsulot va hokazolami mulk 
sug'urtasi foydalanish bilan bog'liq mulkiy tavakkalchiliklami sug'urta qilish 
imkonini beradi. Bundan tashqari o'g'irlik, zarar yetkazish yoki boshqa yomon 
oqibatlari ko'rib chiqiladi.
Sug'urta hodisasi ro'y berganda sug'urta summasi sug'urta obyekti bahosiga 
teng bo'lgan holatda sug'urta kompaniyasi jabrlanuvchiga yetkazilgan zarami to'lab 
berishga 
majbur 
bo'ladi, 
agarda 
sug'urta 
obyekti 
to' liq 
qiymatida 
sug'urtalanmaganda sug'urtalovchi mulkiy sug'urta qonuniga muvofiq mol- 
mulkning bahosi sug'urta summasining nisbatiga muvofiq zararning bir qismini 
to'lab berish huquqiga ega. Shuning uchun ham sug'urta shartnomasini 
imzolayotganda sug'urta summasini to'g'ri baholash maqsadga muvofiqdir.
Bugungi kunda mulkiy sug'urta - kutilmagan xarajatlardan o'zingizni himoya 
qilishning samarali yo'lidir. Bundan tashqari, mulkiy sug'urta faqatgina moliyaviy
358

---

manfaatlarini himoya qilish emas, balki, o 'z mulkiga nisbatan ichki xotiijamlikni 
ta’minlash ham demakdir.
Har bir kishi o‘zi ishlab topgan moddiy boyliklari behudaga isrof bo'lishi, 
yo'q bo'lib ketishini xohlamavdi. shuning uchun ham mulkiy sug'urta bozori 
hizmatlari vujudga keldi. Ko'p hollarda, faqatgina yuridik shaxslargina emas balki 
jismoniy shaxslar uchun ham mulklaridan xotirjam b o iish usuli bu ixtiyoriy mol- 
mulk sug'urtasi hisoblanadi.
Mulk sug'urtasi shartnomasi binolar, shuningdek. tugallanmagan ishlab 
chiqarish va kapital qurilish obvektlari doirasida tuzilishi mumkin. Mashinaning har 
xil turlari: kuch beruvchi, ishchi va boshqa asbob-uskunalar, transport vositalari va 
boshqa turdagi transporter, tishli uskunalar. tayvor mahsulotlar. tovarlar. xomashvo 
va transfer qurilmalar ham sug'urta shartnomasiga kiritilgan bo'lishi mumkin.
Kundan kunga mulkiy sug'urta doirasida mulkka yetkaziladigan hamma zarar 
risklarini sug'urta qilishni iloji yo‘q.
TVEFJMS 
sug'urtasida uchraydigan 
12 
ta 
eng 
mashhur sug'urta 
firibgarliklari:
S
O'g'irlangan polis blankalaridan fovdalanish:
Blankalaming qasddan buzilishi va ulami hisobdan chiqarish — "polis ijarasi”;
■f
Agentlar tomonidan sug'urta mukofotining sun'iy ravishda pasaytirilishi:
Soxta blanka va muhrlardan foydalanish;
S
Sug'urta kompanivasini ogohlantirmasdan polisga qo'shimcha haydovchilami 
qo'shish;
S
Avariyani uyushtirish;
S
YTH fitnasi “podstava”;
^
Ikki marta sug'urtalash va ikki marta qoplama olish:
^
YTH dan keyin polisni rasmiylashtirish;
S
Texnik tekshiruv natijalarini soxtalashtirish;
^
Tibbiy ekspertiza natijalarini soxtalashtirish;