28 Tema. Texnikalɪq ha’m da’nli eginlerdi to’ginlew. Reje

3.Gu’zlik biydaydı to’ginlew. Gu’zgi biyday o’nimli egin bolıp to’girnlerge talapshan’. 25 ts da’n ha’m 60 ts saban alıw ushın gu’zgi biyday 105 kg azot, 35 kg fosfor ha’m 70kg kaliy sarplaydı. Usı mug’darda o’nim beriw ushın gu’zgi qara biydayg’a 80 kg azot, 35 kg fosfor, 75kaliy kerek.
Gu’zgi biydaydın’ jaqsı o’sip rawajlanıwı ha’m qıslawı ushın gu’zde fosforlı-kaliyli to’ginler ko’birek, azotlı to’ginlerdi azıraq beriw kerek. Usı hal o’simliklerdin’ jaqsı toplanıwı, bekkem tamır o’tiwi, denesinde ko’p mug’darda qant zatlar toplanıwı ha’m suwıqqa shıdamlılıg’ının’ asıwına ja’rdem beredi.
Gu’zgi biydaydı tiykarg’ı to’ginlew ko’p ta’repten eski egin tu’ri, to’gin norması ha’m o’nimdarlıg’ına baylanıslı. Gu’zgi biyday erte ba’ha’rde tez rawajlana baslaydı. Sol sebepli olardın’ azotlı to’ginlerge bolg’an talabı bul da’wirde ku’sheyedi. Erte ba’ha’rde topıraqta azottın’ mineral tu’rdegi birikpeleri ju’da’ az boladı.
Fosforlı-kaliyli to’ginler menen qosımsha azıqlandırıwdın’ na’tiyjesi olardı gu’zgi shu’digar astına berilgendegige qarag’anda ju’da’ az boladı.
Gu’zgi da’n eginlerine to’ginlew normasın belgilewde olardan alınatug’ın o’nim mug’darı, eski egin ha’m topıraq-hawa sharayatları esapqa alınadı. To’ginlerdin’ o’zlestiriliwine ku’shli ta’sir ko’rsetiwin esapqa alıp suwg’arıwg’a ayrıqsha itibar qaratıladı.
Karbonatı ko’p topıraqlarda azotlı, fosforlı ha’m kaliyli to’ginlerdi ortasha normada beriw gektarınan 4-7 ts qosımsha o’nim alıwdı ta’miyinleydi. Isletiletug’ın bir kg NPK esabına 7-8kg dan alınadı.
4. Ba’ha’rgi da’n eginleri ichinde jazlɪq biyday ham arpa o’nimdar, reaksyasɪ neytral topɪraqlarda jaqsɪ o’sip rawajlanadɪ.
Bul eginlerdin’zura’a’ti awɪr ha’m jen’il topɪraqlarda keskin kemeyedi.
Sulɪnɪn’ tamɪr sistemasɪ jaqsɪ rawajlang’anliqtan topɪraqtɪn’ teren’ qtlamlarɪna deyin kirip baradɪ.
Ol topɪraqtag’ɪ qɪyɪn eriytug’ɪn birikpelerdi de ko’birek o’zlestiriw qa’biletine iye.
Bir tonna da’n menen ba’ha’rgi da’n eginleri topɪraqtan to’mendegi mug’darda azɪq zatlardɪ a’ketedi :
Jazlɪq biyday-37 kg azot, 12 kg fosfor, 25 kg kaliy.
Arpa -27 kg azot, 11 kg fosfor, 24 kg kaliy.
Sulɪ-30 kg azot, 13 kg fosfor, 29 kg kaliy.
Ba’ha’rgi da’n eginleri uchɪn jon’ɪshqa, sobɪqlɪ da’n eginleri ha’m guzlik eginler jaqsɪ o’tmishles egin esaplanadɪ.
Barlɪq topɪraq ɪqlɪm zonalarɪnda ba’ha’rgi da’n eginlerine egis penen gektarɪna 10 kg fosfor superfosfat yaki ammofos tu’rinde qo’llanɪw jaqsɪ natiyje beredi.
Fosforlɪ- kalyli t o’ginlerdin’tiykarg’ɪ bo’legi guzgi shudgar astɪnai berilgeni maqul.
Gektarɪnan 3,5 t- 4,0 t hasɪl alɪw uchɪn 100 - 120 azot 80 - 90 kg fosfor, 50- 60 kg kaliy qollanɪladɪ.
Makke da’n ha’m jasɪl paqal alɪw uchɪn egiledi. Ol topɪraqtɪn’azɪq rejimine juda talapchan’ bo’lɪp, g’ewek ha’m mexanikalɪq quramɪ awɪr bolmag’an topiraqlardɪ jaqsɪ ko’redi.
Makke 10 ts da’n ha’m sog’an sa’ykes aralɪq o’nim menen topɪraqtan 34 kg N 12 kg fosfor ha’m 45 kg kaliydi alɪp ketedi.
Makke jergilikli to’ginlerge juda’ talapchan’.
Sobıqlı dán eginleri basqa dánli eginlerden parqı olarga azotlı tóginlerdi az qollanıladı .
Sobıqlı dán eginleri egiletuǵın atızǵa gúzgi shúdigardan aldın 46-60 kg fosfor hám kaliy qollnıw usınıs etiledi.
Egiske deyin az muǵdarda (20-30 kg) azotlı tógin qollanıw ósimliklerdiń rawajlanıwınıń dáslepki dáwirinde, ele tamır túynek bakteriyalar payda bolmaǵan waqıtta azot penen támiynleniwin jaqsılaydı.
Olarǵa egis penen birge gektarına 10 kg P₂O₅ beriw ósiwdi jaqsılaydı.
Sorawlar:
1. Paxtachɪlɪqta qanday mikrotóginler qollanɪladɪ ?
2. Da’nli eginler uchɪn qanday tiykarg’ɪ azotlɪ, fosforlɪ ha’m kaliyli tóginlerdi bilesiz?
3. Sobɪqli eginlerdin’ topɪraq o’nimdarlɪgɪna ta’siri haqqɪnda ne bilesiz?
4. Bir tonna da’n menen ba’ha’rgi da’n eginleri qancha N.P.K di alɪp chɪqɪp ketedi?