27-Mavzu. Asalari zararkunandalari

Suvda va quruqlikda yashovchilar sinfi
Bu sinf vakillari yer yuzida juda keng tarqalgan. Bulardan ayniqsa, baqasimonlar oilasi vakillari 450 dan ziyod turi ma’lumdir. Baqalar uchun asalari eng xush ko‘radigan taom hisoblanadi. Ular suv havzalari, ariqlar, ko‘llar, zovurlar atrofida suv ichishga kelgan asalarilarni qirib tashlaydi. Natijada, asalari oilasining zaiflashtiradi va mahsuldorligini pasaytiradi. Baqalar tilini juda tez chiqarib, o‘ljasini kaltaklaganday uradi. Bezlari ko‘pligidan tili juda yopishqoq bo‘ladi va baqa tiliga hasharotlar yopishib qoladi.
Baqalar oilasining tipik vakili yashil qurbaqadir. Ular O‘zbekistonda yoz faslida aholi yashaydigan joylarda va baland tog‘larda juda ko‘p uchraydi. Tanasining uzunligi 75-140 mm, qurbaqa bir kunda 100 tadan ziyod zararli hasharotlarni yeb bitiradi. Qurbaqa bir oyda 3 mingtagacha hasharotni yo‘q qiladi. Yoki ana shu ovqatining 40 % dan ziyodini qo‘ng‘izlar, 22% to‘g‘ri qanotlilar, 11% kanalar, 11% chumolilar, 16 % esa parda qanotlilar va asalarilardan iborat.
Qurbaqaning och yashil–kul rang tanasi, ust tomondan och pushti qizil so‘gal toshmasi bilan qoplangan. Ba’zi kishilar qurbaqani ushlagan kishilarning qo‘llariga so‘gal toshadi deb o‘ylab yanglishadilar. Haqiqatda esa so‘gal toshishi inson organizmida modda almashinuvining buzilishi oqibatidir.
O‘rta Osiyo respublikalarida, shu jumladan, O‘zbekistonda ko‘l baqasi keng tarqalgan. O‘zbekistonda ko‘l baqasi daryo, ariq va hovuzlarda hayot kechiradi, gavdasining kattaligi 170 sm. Ko‘l baqasi asosan suv hasharotlari, qo‘ng‘izlar, ninachilar, chigirtkalar va parda qanotlilar bilan oziqlanadi. Suv ichishga kelgan paytda asalarilar baqalar qurboni bo‘ladi.


Qushlar sinfi
Qushlar sinfining eng harakterli belgisi, par va patlar bo‘lib, tanani sovush va namiqishdan saqlaydi. Ayni paytda par va patlar tanaga suyri shakl beradi va qanotning uchish yuzasini hosil qiladi.
Qushlarning amaliy ahamiyati katta va juda hilma-xildir. Dala, bog‘ va o‘rmonlardagi qushlar zararli hasharotlarni va mayda kemiruvchilarni qirib, qishloq xo‘jaligiga katta foyda keltiradi. Yuqorida aytganimizday, ba’zi qushlarning foydasi bilan birga ziyoni ham bor.