27-bilet 1-savol

25- BILET

1. 
   Tabiiy iqlim sharoiti bo‘yicha 0 ‘zbekiston hududlari zonalarga bo‘linadi. Bu umumiy ko'rsatkich, albatta 0 ‘zbekiston tog‘li, lalmikor, sahro hududlariga bo‘linadi va havosi bir-biridan farq qiladi. Farg‘ona, Samarqand, Toshkent, Surxondaryo viloyatlari esa tez-tez esib turadigan issiq shamoli bilan boshqa viloyatlardan farq qiladi. Toshkent zonal ilmiy tekshirish eksperimental loyihalash instituti tomonidan bu yerlarning iqlimiy ko'rsatkichlari ishlab chiqilgan bo‘lib, 0 ‘zbekiston hududi 3 qismga bo‘linadi:
   

1-qism sovuq va uzoq qislii hamda salqin yozi bilan ajralib turadi. Bunga Qoraqalpog'iston, Xorazm va Buxoro viloyatlarining shimoliy qismi kiradi. 2-qismga asosiy lalmikor va sanoat viloyatlari, ya’ni Farg'ona vodiysi, Toshkent va Samarqand viloyatlari kiradi. Bu viloyatlar yumshoqroq qishi va issiq yozi bilan ajralib luradi. Bular juda keng hududli va aholisi zich joylashgan viloyatlardir. 3-qismga yozi juda issiq, qishi qisqa va yumshoqroq iqlimli viloyatlar kiradi. Bu yerda tez-tez janubiy issiq shamol esib turadi. Havoning issiqligi 45 darajagacha ko‘tariladi. Bu hududda issiq kunlar ko‘p bo‘lganligi sababli tabiiy yo‘l bilan issiqdan saqlanish qiyin hududlar hisoblanadi. Bir-biridan farq qiladigan bu qismlar uchun, albatta o‘ziga xos tabiiy loyiha yaratilishi lozim. 0 ‘zbekistonning bir xil tuman va viloyatlarida yer tez-tez, qattiq qimirlab turadi. Yeming 9 balgacha qimirlashi esa qurilishda ancha-muncha loyihalami cheklash va yer qimirlashiga qarshi usullarni ishlatishga olib keladi. Shuning uchun 0 ‘zbekiston hududida yer qimirlashning seysmik xaritasi ishlab chiqilgan. Bu xaritada har bir tuman va viloyatning necha balli qismga kirishi ko‘rsatilgan. 0 ‘zbekistonning tabiiy iqlim sharoitini, yer qimirlashini hisobga olib turar uy-joy va jamoat binolarini loyihalash hamda qurish me’morlar oldiga ancha qiyinchiliklar tug'diradi, lekin me’morchilikda o‘ziga xos an’analami mujassamlantirishga imkoniyat yaratadi.

2. 
   O dam lar o 'z dam olish vaqtlarini fayzli o ‘tkazish uchun um um iy qiziqish asosida yig'iladigan m uassasalar klublar deyiladi. Keyingi yillarda klublami qurish sohasida klub faoliyatigagina xos boMgan tadbirlarga (havaskorlar ijodiyoti, umumiy qiziqish b o'y ich a birlashish, o ‘yin-kulgi bilan vaqt o'tkazish) intilish sezilmoqda. Yaqin orad a tom oshabin sport inshootlari, kutubxonalar va boshqa dam olishga m o'ljallangan muassasalarning yo'qligi tufayli k o'p qishloq joylarida klublarning unversal funksiyalari saqlanib qolgan. Shaharda ijodiy faoliyati (xalq ijodiy uylari, havaskorlar klubi), qiziqishlar b o'yich a m uloqot (turli sohadagi kolleksionerlar, avtom obil havaskorlari, pensionerlam ing klublari, yoshlar uylari va h.k) va shunga o'xshash faoliyatlarga ixtisoslashgan m axsus klub binolarini yaratishga ehtiyoj sezilmoqda. Hozirgi davrda diqqatga sazovor boMgan klub tiplaridan mujassamlashtirilgan klublar boMib, u ikki qismdan iborat, biri — om m aviy ko'ngil ochar (tomoshabin) qism va ikkinchisi - to'garaklarga moMjallangan (klub) qismi. Klublarlarni besh tipga boMish tavsiya qilinadi: - 1 5 0 -4 0 0 o'rinli qishloq klubi (ishchi posyolkalari hududlarida qurish m o'ljallangan); - 3 0 0 - 7 0 0 o'rinli qishloq m adaniyat uyi (qishloq m arkazlari ishchilar posyolkalarining m arkaziy turar joy hududlarida qurish m o'ljallangan); - 5 0 0 - 8 0 0 o 'rin li tu m an m ad an iyat uyi (tu m an larn in g m a’muriy markazlarida qurish m o'ljallangan); - 3 0 0 —7 0 0 o'rin li sh ahar klubi (shaharlarning tu rar jo y hududlarida qurish m o'ljallangan); - 5 0 0 - 1 0 0 0 o'rinli shahar m adaniyat uyi (shaharlarning jam oat m arkazlarida qurish m o'ljallangan). Klub xonalari quyidagi guruhlarga bo'linadi: A — tom oshabin qism i xonalari; В — klub qism ining xon alari; D - yordam chi va m a ’m uriy-xo'jalik xonalari. Mahalliy sh art-sh aroitlar talab etsa va shunga yarasha texnik-iqtisodiy asos mavjud bo'lsa, klub binolarida raqs-musiqa maktablari, muzey va klub jihozlarini prokatga berish bazalarini joylashtirish m um kin. A . Tom oshabin qism i x o n alari. T om oshabin qismi tom oshabinlar guruhi, nam oyish guruhi va komplekslardan tashkil topadi: - tom oshabinlar guruhi kompleksiga quyidagilar kiradi: tom osha zali, foye tam addixonasi bilan vestibyul, sport anjomlari va m ebel saqlanadigan ombor; - nam oyish guruhi kompleksi quyidagilar kiradi: o 'y in m aydonchasiga xizm at qiladigan xon alar, kinoapparat xonasi; O'yin m aydonchasi estrada yoki sahna shaklida mavjud bo'ladi. U larning o'lcham lari (m e tr hisobida) jadval bo'yicha olinadi. Estrada shakli — zal bilan yaxlit fazoni tashkil etuvchi o'yin m aydonchasidir (peshtoq bilan to'silm agan). A tipdagisi - balandligi zal balandligi bilan m os tushuvchi ustki va pastki qism larda o'rnatilgan shiplar orasidagi m asofani bildiradi. Sahna — zaldan peshtoq yordam ida to'silgan o'y in m aydonchasidir. - A tipdagisi — balandligi bezaklam i ikki buklangan holda ko'tarib qo'yishga im kon beradigan sahna, bunday sahnalar bezaklarni o'zgartirib turishga im kon beradi. - В tipdagisi — balandligi bezaklami to'siq bo'yi bilan ko'tarib qo'yishga imkon beradigan sahna. Bunday sahnalar asosan teatrga ega bo'lm agan kichik shaharlarda quriladigan klublar uchun tavsiya qilinadiВ . K lub qism ining x o n alari. Klub q ism in in g xo n a la ri q u y id ag ilard an iborat: — m a ’ ruza va to 'g a ra k la r xon alari; — d a m olish x o n a la ri; — kutubxona xizm atidagi xonalar. M a’ruza va to'garaklar guruhi quyidagilardan iborat: zal-auditoriya estradasi bilan; au ditoriya oldidagi kino qo'yiladigan kuluarlar, to 'g a ra k la r uchun xonalar (xo r, raqs, orkestr, tasviriy san ’at, d ram a, texnika, siyosiy, malakani oshirish va boshqa to'garaklar); kinolaboratoriya: repetitsiya zali. D am olish guruhi quyidagilardan iborat: raqs zali, stol tennisi o 'y n a la - digan xonalar, billiardxona, m ehm onxona, tam addixona. Kutubxona guruhi quyidagilardan iborat: kitoblar uyga beriladigan xon a, kitoblarni saqlaydigan x o n a , m utolaa xonasi va boshqalar. D . Yordam chi va m a’m uriy-xo‘ja lik xo n alari. Y o rd am ch i va m a ’m u - riy-xo'jalik xonalari quyidagilardan tashkil topadi: vestibyul, g ard erob , chekish xon alari, m a ’m ur xonasi, metodik xo n a, xo'jalik om borlari. Klub binosini boshqa muassasalar bilan birlashtirish. K Jublam ing tipik variantlardan biri, bu — k o'p funksiyali klub m arkazi, y a’ni klub b inosining boshqa turdagi bir yoki bir nechta muassasalar (qahvaxona, sport zali, raqs zali, m uzey va boshqalar) bilan birlashgan variantidir. Bu holda m uassasalarning ish dasturlari h ar tom on lam a boy va ran gbarang bo'lishi tabiiy. A m m o shuni hisobga olish kerakki, m uassasalar birbirlari bilan yaxshi b og'lan gan bo'lishi, har binning ham birgalikda, ham alohida ish olib borishiga im koniyat yaratilishi lozim
   
3. 
   саноат биноларининг хажми-режавий ва конструктив ечимларини бажаришда ишлаб чиқариш технологияси ва мухит мухим ўрин тутади. Бу ерда ишлаб чиқариш мухити деганда физик-техник аспект, яъни хоналарнинг ички фазосини тўлдирувчи хаво мухити, ёритиш ва товуш хамда -товуш талаблари тушунилади.
   

Шунингдек, ишлаб чиқариш мухити хам хажм-режавий ва конструктив ечим орқали бинонинг ва ишлаб чиқариш: корхонасининг ташқи қиёфасига таъсир этади.
Саноат корхонасининг ташқи кўриниши бўйича унинг вазифасини ва қўлланилган конструкцияларни енгил аниқлаш мумкин (1.5-расм). Бошқача қилиб айтганда, саноат биноларини лойихалашда ва қуришда архитектуранинг технологик, техник ва бадиий томонларининг ўзаро боғлиқлиги сезиларли бўлади.

Одатда, технологик жараён ўрнатиладиган жихозлар ва бошқа буюмлар бинонинг ўлчамлари ва шаклини аниқлайди. Масалан, самолёт йиғиш цехларида бинони ўлчамлари самолётнинг ўлчамларига бевосита боғлиқ бўлади. Бино фазоси технологик жараёндан келиб чиқиб аниқланади. Бунда жихозлар ашёвий материаллар ва тайёр махсулотлар ўлчамлари ва сонлари хам хисобга олинади. Инсон учун ишчи фазоси эса унинг иш жараёнидаги холатларидан шу ишни бажариш учун қулай шароит яратиш хамда санитария-гигиена қоидаларига тўла риоя қилиш асосида аниқланади.

Умумий ишчи фазоси эса ўринлар сонининг йиғиндиси сифатида аниқланади. Шунингдек, иш жойларига бориш, жихозларни бошқариб туриш мақсадида ўтиш йўлаклари ва коммуникация хоналари лойиҳаланади. Бинонинг хажм-режавий ечимида ёрдамчи вазифаларни бажариш, маданий-маиший хизмат кўрсатиш, қурилиш конструкциялари эгапланган хажмлар ва бошқалар учун хоналар жойлаштирилади. Лойихалаш жараёнида бино хажмини қисмларга ажратиш мақсадга мувофиқ бўлади.
Фермалар орасидаги хажм қурилиш конструкциялари хосил қилган хажмга киради. Бу ерда мухандислик тармоқлари (вентиляция ва бошқалар) жойлаштирилади. Ўз-ўзидан ушбу ечим анча иқтисодли хисобланади.
Кўп холларда технологик жараёнда зарарли газлар, суюқликлар ёки қаттиқ моддапар ажралиб чиқиши мумкин (1.6-расм). Бундай холларда бинонинг конструкцияларини коррозиядан сақлашга эътибор бериш зарур. Турли хилдаги технологик ва конструктив тадбирлар белгиланиши лозим. Бир томондан конструктив элементларни тайёрлаш жараёнида чидамли ашёлар ёки ечимлар қўлланиши зарур бўлса, иккинчи томондан емирилиши мумкин бўлган конструкциялар сиртларини агрессив мухитни ўтказмайдиган материаллар билан химоя қилиш ечимларидан фойдаланилади.
шуни алохида таъкидлаш зарурки, саноат корхоналарини лойихалаш масаласи кўп қиррали бўлиб, энг аввало бу ишни амалга ошириш даврида хоналарнинг хаво мухити, аэрация, ёритиш тизими, шовқиндан химоя қилиш, ишлаб чиқаришнинг технологик жараёни ва мухити каби мухим масалаларни албатта хисобга олмоқ лозим.