26-bilet savollar

Ixtiyorsiz va ixtiyoriy xotira- faoliyat maqsadiga ko`ra xotiraning ixtiyorsiz va ixtiyoriy turlarifarqlanadi. Muayyan maqsadsiz biron bir narsani esda olib qolish va ixtiyorsi esda olib qolish, ixtiyorsiz ravishda qayta esga tushirish ixtiyorsiz xotira deyiladi. Biz o` oldimiga biron maqsad qo`yib esda olib qolganimizda ixtiyoriy xotira haqida gap boradi. Ixtiyoriy ravishda esda olib qolish va esga tushirish njarayonlarida maxsus mnemik (“mneme” lotincha soz bo`lib xotira degan ma`noni bildiradi) harkatlar tarzida amalga oshiriladi.
Qisqa muddatli va uzoq muddatli xotira. Operativ xotira.
Ma`lum bir matrialni esda olib qolish uchun va uni xotirada mustahkamlash uchun uni sub`ekt tomonidan tegishli ravishda ishlab chiqilishi lozim. Bunday ishlab chiqarish ma`lum miqdorda vaqt talab qiladi. Bu vaqt izlarni konsolidatsiyalash (lotincha “consolidatio” so`zidan olingan bolib, mustahkmlash degan ma`noni anglatadi) vaqti deb ataladi. Biz ma`lum dakika davomida hozir bevosita idrokj qilmayotgan narsalarni uyo ko`rishda, eshitishda davom etamiz(xuddi koz o`ngimida turganday yoki qulog`mizga eshitilayotganday bolaveradi). Bu protsseslar bearor va o`zaruvchan bo`lib, qisqa muddatli xotira deb nom olgan. Juda ko`p takrorlashlar ayta tiklashlar natijasida materialni uzoq muddat davomida esda salab qolish harakaterli bo`lgan uzoq muddatli xotiradan farq qilgan holda, qisqa muddatli xotira bir hamda judaqisqa vaqt oralig`ida idrok qilish va shu ondayoq qayta tiklashdan so`n juda qisqa muddatli esda olib qolish bilan harakterkanadi.
Qisqa muddatli xotira atamasi o`rinda adabiyotlarda, ko`pincha uning turli sinonimlari-“bir lahzalik” , “dastlabki” , “zudlik” , “qisqa vaqtli” va shu kabi atamalar qo`llanadi.
Operativ xotira tushunchasi inson tomonidan bevosita amalga oshirilayotan actual harakatlar, operatsiyalar uchun xizmat qiluvchi mnemik jarayonlrni bildiradi. Msalan, arifmetik amalni bajarayotganda biz orqali natijalarni “yodimizda” saqlab turamiz. Ishlatilgan, ishlangan materiallar esa ishdan chiqarib yuborilaveradi. Ish tugatilgach ko`pincha barcha informatsiyalar sedan chiqarib yuboriladi. Shu sababli xotiraning bu turini “ishchi” xotira ham deb yuritildi.