26 authors, including: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

1 
Norman J.
Ornstein. The role of the Legislature in Western Democracies //
[Электронный ресурс] Режим доступа: http://usinfo.state. gov/products/pubs/archive/
freedom/freedom3.htm, свободный.
421

---

umummanfaatga asoslanib ish ko‘riladi. Siz amalda o‘z vakilingizni 
tanlaysiz, biroq, siz uni saylaganingizdan so‘ng, u endi Bristolning emas, 
balki parlamentning vakili hisoblanadi»1.
Bizningcha, Edmund Burkening ushbu fikrlari parlament a’zolari, 
xususan, Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlari va Senati a’zolariga 
ham xosdir. Ular o‘z faoliyatlarida avvalo, o‘zlarining vijdonu tafakkurlari 
va umumdavlat manfaatlari nuqtai nazaridan kelib chiqib ish tutishlari lozim.
Oliy Majlisning yana bir ajralmas funksiyasi qonunchilikdir. Har 
qanday zamonaviy parlament barcha uchun umummajburiy bo‘lgan va oliy 
yuridik kuchga ega qonunlar qabul qilish vakolatiga ega. Bu funksiya orqali 
parlament davlat va jamiyat ishlarini boshqarish, davlat va jamiyat 
institutlarini shakllantirish va rivojlantirishda faol ishtirok etadi. Parlament 
qonun ijodkorligida mustaqildir. Lekin, uning bu faoliyati Konstitutsiya 
doirasida chegaralanadi va bunday chegaralash davlat hokimiyatining 
bo‘linishi prinsipidan kelib chiqadi.
Shuni qayd etish kerakki, parlament tomonidan qabul qilinayotgan har 
qanday qonun insonning ajralmas huquq va erkinliklari, fuqarolarning qonun 
oldida tengligi hamda adolat tamoyillariga mos kelishi zarur. Aks holda, 
qonun samarasiz va ayrim tor doiralarning yakka hukmronligi yoki 
diktaturasi o‘rnatilishiga sabab bo‘ladi. Xuddi shuningdek, qonun davlat 
tomonidan majburiyat sifatida o‘z zimmasiga olingan xalqaro shartnomalar, 
xalqaro huquqning umume’tirof etilgan normalariga muvofiq bo‘lishi darkor.
Shu ma’noda, demokratik davlatlarda parlament tomonidan qonun­
chilik funksiyasining amalga oshirilishida hokimiyatning boshqa tarmoqlari 
ta’sir ko‘rsatish imkoniyatiga ega. Bu borada qonunchilik tashabbusi hamda 
davlat rahbarining parlament qabul qilgan qonunlarni imzolash, e’lon qilish 
va ularga veto qo‘yish huquqini e’tirof etish lozim.
Oliy Majlisning yana bir funksiyasi nazorat qilishdan iborat bo‘lib, 
ushbu funksiyaning zarurati va amaliy ahamiyatini aksariyat olimlar keng 
e’tirof etishadi. Ushbu funksiya tarixiy nuqtai nazardan olganda birinchi 
yuzaga kelgan parlament funksiyadir desak, xato bo‘lmaydi. Parlament 
nazorati davlat hokimiyatining bo‘linishi prinsipiga asoslanib, hokimiyat 
tarmoqlarining o‘zaro bir-birini tiyib turishi va muvozanat saqlashini 
ta’minlaydi hamda hokimiyat vakolatlarining bir organ tomonidan 
o‘zlashtirilishining oldini oladi.
Shuni alohida ta’kidlash joizki, parlament funksiyalari samarali amalga 
oshirilsagina, bu organning davlat hokimiyati tizimidagi muhim o‘rni, roli va 
ta’siri haqida fikr yuritish mumkin bo‘ladi. Parlament funksiyalarining