26-§. Kondensatorlarni ulash

26-§. Kondensatorlarni ulash
Bir qancha kondensatorlarga ega bo'lgan holda, ularni batareya qilib ulash yordamnda sig'im va ish kuchlanishining mumkin bo'lgan qiymatlarini birmuncha kengaytirish mumkin.
Parallel ulaganda har bir kondensatorning qoplamalaridan biri . ikkinchisi esa potentsialga ega bo'ladi (50-rasm). Shunday qilib, qoplamalarning ikki sistemasidan har birida

ga teng bo'lgan yig’indi zaryad to'planadi.

53- pasm.
1) ushbu holda elektr kuchlanishni U deganda qoplamalar o'rtasidagi potentsiallar farqi tushuniladi [(32.5) formulaga qarang). Kuchlanishni maydon kuchlanganligi bilan chalkashtirmaslik zarur.
Agar yig'indi zaryadni batareyaga ulangan kuchlanishga taqsim qilsak, batareyaning sig'imini topamiz. Natijada quyidagiga ega bo'lamiz:
(25.1)
Shunday qilib, kondensatorlarni parallel ulanganda ularning sig’imlari qo'shiladi. Batareyaning chegara kuchlanishi batareyaga ulangan kondensatorlar chegara kuchlanishlari ning eng kamiga teng bo'lishi ayondir.
51-rasmda kondensatorlarning ketma-ket ulanishi ko'rsatilgan. Birinchi kondensatorning ikkinchi qoplamasi ikkinchi kondensatorning birinchi qoplamasi yagona o'tkazgichni tashkil qilib, batareyaga kuchlanish berilganda bu o'tkazgichda birinchi kondensatorning birinchi qoplamasi va N kondensatorning ikkinchi zaryadlarga teng induktsiyalangan zaryad paydo bo'ladi (siljish chiziklari muayyan kondensatorning bir qoplamasida boshlanib ikkinchi qoplamasida tamomlanishini esga oling). Xuddi shunday qoida ikkinchi kondensatorning ikkinchi qoplamasi va uchinchi kondensatorning birinchi qoplamasi va hokazolar uchun ham bajariladi. Demak, ketma-ket ulangan hamma kondensatorlar uchun qoplamalardagi zaryad miqdori bir xil bo'lishi xos ekan. Shuning uchun har bir kondensatordagi kuchlanish quyidagiga teng:
(26.2)
51-rasm.
Bu kuchlanishlarning yig'indisi batareyaga qo'yilgan potentsiallar ayirmasiga teng:


,

bu yerdan quyidagini topamiz:

. (25.3)
Kondensatorlarni ketma-ket ulaganda ularning sig’imlariga teskari kattaliklar qo'shiladi. (26.2). ga muvofiq ushbu kondensatorga to'g'ri keladigan umumiy kuchlanishning ulushi uning sig’imiga teskara bo'ladi. Kondensatorlarning hech biri uchun , ko'rsatilgan qiymatidan ortmasligi kerak.
Agar kondensatorlar bir xil bo'lib, sig’nmlari , ga va chegaraviy kuchlanishi ga teng bulsa, ketma-ket ulaganda ga, = ga teng bo'ladi.