23-ma’ruza. Traxeyalilar (Tracheata) kenja tipi. Ko’poyoqlilar katta sinfi

Qon aylanish sistemasi rivojlangan va u yurak hamda undan chiquvchi arteriya qon tomirlaridan iborat. Yurak metamer tartibda joylashgan kameralardan iborat bo’lib, har bir kameraga bir juftdan ostiyalar ochiladi. Yurak maxsus muskullar yordamida gavdani orqa devoriga osilgan bo’ladi va u orqadan oldinga qarab bir tartibda to’lqinsimon qisqaradi. Yurakdan chiqadigan tomirlar ko’poyoqlilarning har xil guruhlarida turlicha darajada rivojlangan. Masalan, skolopendralarda va boshqa laboyoqlilarda yurakdan chiqadigan tomirlar oldinga qarab boshga boradi va shu yerda gavdaning qorin tomoniga boradigan va oyoqlarga ham qon tomirlari chiqaradigan qorin qon tomiriga o’tadi.

Shuningdek yurakning orqa va yon tomonlaridan ham arteriya tomirlari chiqib, har bir segmentga ikki juftdan qon tomirlari bo’lib boradi. Umuman yurakdan chiqadigan arteriya qon tomirlari tarmoqlanib gavda bo’shlig’iga ochiladi. U yerdan yana ostiyalar orqali gemolimfa yurak oldi bo’lmaga, undan yurakka o’tadi. Yurakdan qon tananing old tomoniga, qorin qon tomirida esa orqa tomonga harakatlanadi.

Nerv sistemasi bosh miya, halqum oldi konnektivalari va qorin nerv zanjiridan iborat. Bosh miya nisbatan murakkab gistologik tuzilishga egadir. Bu boshni hosil qiluvchi segmentlar soni bosh ortiqlari sonidan ko’proq bo’lishini ko’rsatadi. Bosh miyadan mo’ylovlar, ko’zlar va boshqa organlarga nervlar chiqadi.

Qorin nerv zanjiri halqum osti nerv tuguni va undan tana bo’ylab davom etuvchi, bo’ylama nerv tomirlarini o’zaro qo’shuvchi juft gangliyalardan iborat. Halqum osti nerv tuguni og’iz organlarini nerv bilan ta’minlaydi.