22-variant Fe’lning tuzilish jihatdan turlari: sodda va qo`shma fe’llar. Juft fe’llarning o`ziga xos xususiyatlari

Turlari	Ta’rifi
Modal so`zlar
1	Sof modal so`zlar	Faqat modal ma’no uchun xoslangan so`zlar	haqiqatdan, darhaqiqat, afsuski, attang, albatta, shekilli, avvalambor, xullas, koshki, masalan
2	Vazifadosh modal so`zlar	Boshqa turkumlarga xos vazifalarni bajarish bilan birga modal ma’noda ham qo`llaniladi	aftidan, chamasi, balki, umuman, ehtimol, taxminan, shubhasiz

Sintaktik belgilariga ko`ra modal so`zlar o`ziga xos xususiyatga egadir. Ularning hech qaysisi gap bo`laklari bilan grammatik aloqaga kirishmaydi. Modal so`zlar gapda alohida o`rin egallab, to`lig`icha gapga, gapning bir bo`lagiga tegishli bo`ladi. Modal so`zlarning bunday xususiyatlari ularning gapda erkin bo`lishiga imkoniyat beradi, ya’ni gapning boshida, o`rtasida kelishi mumkin. Masalan:

1.Chamasi, Tillaboy fe’li aynib, xiyonat ko`chasiga kirganga o`xshaydi.

2. Tillaboy, chamasi, fe’li aynib xiyonat ko`chasiga kirganga o`xshaydi.

3. Tillaboy fe’li aynib, xiyonat ko`chasiga, chamasi, kirganga o`xshaydi.

Keltirilgan misollarimizdagi chamasi modal so`zi gapning turli o`rnida kelyapti va to`lig`icha gapning mazmuniga tegishlidir. Qo`shma gaplar tarkibida kelgan modal so`zlar esa qaysi gap qismida kelsa, o`sha qismgagina tegishli bo`ladi. Masalan:

Shu gapim qulog`ingizda bo`lsinki, men ishning ikki kuninigina o`z ehtiyojim uchun sarflayman, xolos.

Modal so`zlarning ishlatilish o`rniga ko`ra ham tasniflanishi mumkin.

1. Faqat gapning boshida ishlatiladigan modal so`zlar: to`g`ri, afsuski, xullas, umuman kabi.

2. Faqat gapning oxirida ishlatiladigan modal so`zlar: shekilli.

3. Gapning har bir o`rnida: boshida, o`rtasida, oxirida ishlatiladigan modal so`zlar: qolgan modal so`zlarning barchasi.

Modal so`zlar sintaktik funksiyasiga ko`ra ham ikki guruhga bo`linadi.

1. Kirish so`z vazifasida keluvchi modal so`zlar.

2. Gap bo`lagi yoki so`z – gap vazifasida kelishi mumkin bo`lgan modal so`zlar.

Modal so`zlarning lug`aviy ma’nosiga ko`ra quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:

1. Fikrning tasdig`ini va isbotini ifodalovchi modal so`zlar;

2. Fikrning taxminini, gumonini, shubhasini ifodalovchi modal so`zlar;

3. Fikrni ajratib ko`rsatuvchi modal so`zlar;

4. Fikrni kimga qarashli ekanligini ko`rsatuvchi modal so`zlar;

5. Fikr tartibini ko`rsatuvchi modal so`zlar;

6. Fikrning yakunini ko`rsatuvchi modal so`zlar;

7. Fikrni eslashni ifodalovchi modal so`zlar;

8. Shodlik, afsus, nadomatni ifodalovchi modal so`zlar;

9. Zaruriylik, shartlilik, talabni ifodalovchi modal so`zlar.

1.Fikrning tasdig`ini va isbotini ifodalovchi modal so`zlarga albatta, chindan, haqiqatdan, o`z- o`zidan, darhaqiqat, shaksiz, tabiiy, so`zsiz, tabiiyki, beshak, shak –shubhasiz, durust, rost, to`g`ri, tuzuk, aniqrog`i, xo`p, yaxshi kabilar misol bo`la oladi. Bu guruhga kiruvchi modal so`zlar so`zlovchi tomonidan boshqa aytilgan fikrni tasdiqlash, yoki ma’lum bir fikrni isbotlash uchun ishlatiladi. Masalan:

Kelinni kuyovning onasi, albatta, ko`rishi kerak 2.Fikrning taxminini, gumonini, shubhasini ifodalovchi modal so`zlar. ( aftidan, mazmunan, shekilli, chamasi, chamamda, balki, ehtimol, mumkin, mabodo, yoki, hoynahoy, g`olibo, chiqar, chog`i ) o`zga fikrga yoki o`zi ifodalayotgan fikrning to`g`riligiga shubha bilan qaraydi.

Xayrlashish payti keldi chog`i, bir- birlariga qarab to`xtab qoldilar.