22- yalpi talab va yalpi taklif reja: Talab tushunchasi, uning egri chizig’i va hajmiga tasir etuvchi omillar

Xulosalar:

1. 
   Talab – bu barcha iste’molchilar, ya’ni aholi, korxonalar va davlat tomonidan narxlarning muayyan darajasida turli tovarlar va xizmatlarni sotib olish mumkin bo’lgan milliy iqtisodiyotdagi real pul daromadlari hajmidir.
   
2. 
   Talab turli tovarlarning miqdori, sifati va narx darajasiga bevosita bog’liq. Agar yakka talab egri chizig’i turli narx ko’rsatkichlarida alohida iste’molchining muayyan tovarga bo’lgan talabi miqdori o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalasa, yalpi talab egri chizig’i mamlakatdagi narxlarning turli darajasi hamda ishlab chiqarishga bo’lgan talab hajmi o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi.
   
3. 
   Taklif – bu mamlakatda narxlarning muayyan darajasida ishlab chiqarilib, sotishga chiqarilayotgan barcha tovarlar va xizmatlar hajmidir. Bu narxlarning har xil mumkin bo’lgan o’rtacha darajasida milliy ishlab chiqarishning mavjud real hajmini ko’rsatadi.
   
4. 
   Taklifga eng avvalo narxlar darajasi bilan ishlab chiqarilgan tovarlar ijtimoiy qiymati o’rtasidagi nisabtning o’zgarishi ta’sir ko’rsatadi. Narxlar darajasining qiymatdan oshishi qo’shimcha tovarlar ishlab chiqarish uchun rag’bat yaratadi. Narxlar darajasining qiymatdan pasayishi esa tovar ishlab chiqarishning qisqarishiga olib keladi. SHu sababli narxlar va milliy ishlab chiqarish hajmi o’rtasida to’g’ridan-to’g’ri yoki bevosita bog’liqlik mavjud bo’ladi.
   
5. 
   YAlpi taklifga narxdan tashqari yana bir qator omillar ta’sir ko’rsatadi: a) resurslar narxining o’zgarishi; b) samaradorlikning o’zgarishi; v) huquqiy me’yorlarning o’zgarishi.
   
6. 
   Iqtisodiyot nazariyasida yalpi taklifga uch xil nuqtai nazardan yondashuv mavjud: yalpi taklif narxlar darajasiga bog’liq emas; narxlar darajasiga bevosita bog’liq; yalpi taklifning o’sishida yoki kamayishida narxlar darajasi o’zgarishsiz qoladi. SHuning uchun yalpi taklif egri chizig’i grafigi uchta kesmaga ega: tik, yotiq va oraliq kesmalar.
   
7. 
   YAlpi talabning o’sishi yalpi taklifga turlicha ta’sir qiladi: taklif egri chizig’ining keynscha kesmasida taklif aynan o’sha miqdorga ortadi, oraliq kesmada – narxlar darajasining o’sganligi uchun taklif oz miqdorda ortadi; klassik kesmada esa – yalpi taklifda o’zgarish bo’lmaydi, chunki barcha resusrlar jalb etilgan bo’ladi, lekin narxlar darajasi keskin o’sadi.
   
8. 
   YAlpi talab egri chizig’i va yalpi taklif egri chizig’i kesishgan nuqta umumiqtisodiy muvozanatni ifodalab, bu holatga narxning muvozanatli darajasi va milliy ishlab chiqarishning muvozanatli real hajmi orqali erishiladi.
   
9. 
   Iqtisodiyot doimiy ravishda makroiqtisodiy muvozanat tomon harakat qiladi va ma’lum darajada bu tenglik ta’minlab turiladi. Biroq, yalpi talab va yalpi taklifga ta’sir etuvchi omillarning o’zgarib turishi natijasida muvozanat buziladi va iqtisodiyot yangi muvozanat tomon harakat qiladi.
   

1. 
   Yalpi talab egri chizig’ining pasayuvchan shaklda bo’lishiga foiz stavkasi, boylik va import tovarlar xaridi samaralarining ta’sirini tushuntirib bering.
   
2. 
   Yalpi taklif nima? Yalpi taklif egri chizig’idan uchta kesmani tasvirlang va ular nimani ko’rsatishini tushuntiring?
   
3. 
   Ylpi taklifga qanday omillar ta’sir ko’rsatadi?
   
4. 
   Hozir sharoitda O’zbekistonda yalpi taklifning o’zgarishiga ko’proq qaysi omillar ta’sir ko’rsatmoqda?
   
5. 
   O’zbekistonda yalpi taklif hajmini oshirishda davlat tomonidan qanday choralar ko’rilmoqda?
   
6. 
   Huquqiy me’yorlarning o’zgarishi yalpi taklif hajmiga ta’sir ko’rsatishi borasida Respublikamiz tajribasidan misollar keltiring.
   
7. 
   Nima sababdan xrapovik samarasi ro’y beradi? Bu samaraning real hayotda amal qilishiga misollar keltiring.
   
8. 
   YAlpi talab va yalpi taklif muvozanatining ahamiyati nimada? Bunday muvozanatga erishish yo’llarini izohlab bering.
   

1^ Қаралсин: Экономическая теория: Учеб. для студ. высш. учеб. заведений / Под ред. В.Д.Камаева. – 10-е изд., перераб. и доп. - М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2004, с.291.