219 b guruh talabasi Altmishev Boburning Fizologiya fanidan mustaqil ishi Mushaklar xossalari

Muskulning qisqarish mexanizmi.

Asosan 6 bosqichda amalga oshadi.

1. Harakatlantiruvchi motoneyrondan qo‘zg‘alish muskul tolasiga atsetilxolin (AX) mediatori yordamida o‘tadi, AX ni xolinoretseptorlar bilan muloqoti, oxirgi plastinkada atsetilxolinni sezuvchi kanallarning faollashuvi va 60 mv kattalikdagi oxirgi plastinka potensialini yuzaga chiqaradi. Oxirgi plastinkada hosil bo‘lgan potensial, shu qismga tegib turgan muskul tolalari membranasi uchun ta’sir etuvchi elektr toki manbayiga aylanib qoladi. So’ngra bu potensial 36°C haroratda 3-5m/s tezlikda tarqaladi. Shunday qilib, muskullar qisqarishida harakat potensialining generatsiyasi birinchi bosqichni tashkil qiladi.

• Ikkinchi bosqichda harakat potensiali muskul tolalarining ïchi tomon tarqaladi. Buning natijasida muskulni qisqartiruvchi apparati bilan membrana yuzasi o‘rtasida bog‘lanish kuzatíladí. T-sistema ikki qo‘shni sarkomerni sarkoplazmatik retikulum sistemalari o‘rtasidagi aloqani yuzaga chiqaradi. Aloqa joyida elektr stimulyatsiyasi fermentlarning faollashuviga va inozitoltrifosfot hosil bo‘lishiga olib keladi. Inozitoftrifosfot sistemalardan kalsiy chiqishini tezlashtiradi va natijada Ca*2 hujayra ichidagi konsentratsiyasi I0*7dan 10*5 M gacha ortadi.

• Uchinchi bosqich Hujayra ichida Ca+2 ionlarining ortishiga yo'naltirilgan jarayonlar majmuasi muskul qisqarish mexanizmida uchinchi bosqichni tashkil qiladi. Hujayra ichida Ca*2 ionlar konsentratsiyasining ortishi, tropomiozinni aktin iplari yuzasida siljishiga olib keladi, bu vaqtda aktin iplarining faol markazi ozod bo‘ladi va bu qism bilan miozionning ko‘ndalang ko'prikchalari birlashadi. Tropomiozinning bunday siljishi troponin moiekulasining konformatsion o‘zgarishi bilan bog‘Iiqdir. Bundan shu narsa ma'lum bo‘ldiki, aktin va miozinni o‘zaro munosabatida Ca"2 ionining ishtiroki troponin va tropomiozin orqali ro'yobga chiqaradi.

• To'rtinchi bosqich Ca*2 ionlarining troponin bilan muloqoti muskul qisqarishining to'rtinchi bosqichini tashkil qiladi.
• Beshinchi bosqich Muskul qisqarishining beshinchi bosqichida miozin boshchasi o‘z o‘qi atrofida aylana boshlaydi va u aktinning bir necha faol markazlari bilan o‘zaro birikadi. Miozin boshchasining aylanma harakati ko‘ndalang ko‘prikning tarangliligini oshiradi. Muskul qisqarishi rivojlanishining har bir lahzasida, ko‘ndalang ko'prikning boshchasi aktin filamenti bilan bog'langan boladi, boshqasi esa erkin boladi, shu tariqa, ulaming aktin filamenti bilan bunday bog‘lanishi ketma-ket ravishda ro‘yobga chiqaveradi. Bu esa muskul qisqarishini bir me’yorda kechishini ta’minlaydi.

• Oltinchi bosqich Ko‘ndalang ko'priklarning boshchasi ketma-ket bunday aktin filamenti bilan boglanishi va uzilishi, nozik va yo‘g‘on oqsil iplarini bir-biriga nisbatan sirpanib siljishini ta’minlaydi, bu o‘z navbatida sarkomer o'Ichamining kichrayishiga, oxir- oqibat muskul uzunligining qisqarishiga olib keladi va bu holat muskul qisqarishining oltinchi bosqichini tashkil qiladi.