21- amaliy mashg`ulot. Organik olam filogeneziga doir masala va mashqlar yechish Darsning maqsadi

qo‘sh urug‘lanishdir
. 
Yopiq urug‘li o‘simliklar urug‘ining yaxshi, sog‘lom rivojlanishi, tez va oson 
tarqalishi va o‘sish xususiyatini tez yo‘qotmasligi tufayli o‘simliklar olamida asta-sekin 
hukmronlik qila boshlagan. 
Yopiq urug‘li o‘simliklaming ichki tuzilishi ham ancha murakkab. Masalan, ularning 
ildiz, poya va barglaridagi o‘tkazuvchi to‘qimalari uzun, yog‘ochlangan o‘lik 
hujayralardan tashkil topgan naychalardan iborat. 
Yopiq urug‘li o‘simliklarning hayotiy shakllari har xil. Ular ichida bir yillik, ikki 
yillik, ko‘p yillik, chalabutalar, buta va daraxtlar mavjud. 
Hozirgi vaqtda fanga yopiq umg‘li o‘simliklarning 250 000 dan ortiq turi ma’lum. 
Bu boshqa barcha o‘simlik guruhlari turlarining umumiy soniga teng demakdir. 
Odamlar qadim zamonlardan bcri osimliklardan yem-xashak, oziq-ovqat sifatida, 
bo‘yoqbop. dorivor va ziravor o‘simlik sifatida foydalanib kelganlar. O‘rta Osiyo olimlari 
Ibn Sino va Al Beruniy bundan deyarli ming yil ilgari o‘zlarining tibbiyotga doir mashhur 
asarlarida yopiq urug‘lilarga oid juda ko‘p dorivor o‘simliklar haqida ma’lumot 
keltirganlar. 
Madaniy o‘simliklarning ko‘pchiligi yopiq urug‘li o‘simliklarga kiradi. 
Haivonot dunyosi uchta kenja dunega ajraladi. Ular bir hujayralilar, tuban ko‘p 
hujayralilar va haqiqii kup hujayralilar kenja dunyolaridir, 
Bir hujayralilar kenja dunyosi sohta oyoqxivchinlilar, sporalilar, miksosporidiyalar, 
mikrosporidiyalar, infuzoriyalar bo‘limlaridan tashkil topgan. Qayd etilgai bo‘limlar bir 
muncha murakkab tuzilgan. 
Tuban ko‘p hujayralilar kenja dunyosi fagotsitellasimonlar g‘ovaktanlilardan iborat. 
Hakikii ko‘p hujayralilar kenja dunesi bo‘shliqichlilar yassi, to‘garak chuvalchanglar, 
tikonboshlilar, halqali chuvalchanglar, mollyuskalar, bug‘imoeqlilar, onixoforalar, 

---

paypaslagichlar, ishaterililar, logonoforalar, qiljag‘lilar, xordali hayvon bo‘limlariga 
bulinadi. 
Tana hujayralarning tarixii jaraenda tuzilish va funksional jihatdan differeitsiallanishi, 
har xil to‘qimalar, organlar, organlar sistemasi rivojlanishiga olib kelgan, oqibatda tana 
tuzilishi murakkab va nisbatan mukammal ko‘p hujayrali hayvonlar, o‘simliklar avvalo 
birlamchi okean, dengizlarda keyinchalik esa quruqlikda 
paydo 
bo‘lganlar. 
Mustaqil hayot kechiruvchi o‘simliklar, hayvonlar bilan birga yirtqich, parazit, kasallik 
hosil qiluvchi formalar xam rivojlangai. 
Oddiy tuzilgan organizmlardan murakkablashgan formalariing kelib chiqqanligi, ular 
urtasidagi filogenetik bog‘lanishlar borligi solishtirma anatomo-morfologik, paleontologik, 
embriologik, molekulyar genetik dalillar zaminida uz isbotini topadi. 
Organik olamdagi aromorfoz tipdagi yuksalishlar tirik organizmlarga tashki muhitning 
biotik, abiotik omillarning ta’siri natijasida ruy bergan va ular vertikal ko‘rinishdagi 
filogenetik bog‘lanishlarni keltirib chiqargan. 
Evolyusiyaiing idioadaptatsiya, adaptiv radiatsiya kurinishidagi yunalishlari ko‘proq 
turli sistematik guruhlar orasida gorizontal filogenetik bog‘lanishlarni kelib chikishiga 
sababchi bo‘lgan.