206-guruhi talabasi abduraufova sarvinoz ona tili o’qitish metodikasi fanidan

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI


NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI
MAKTABGACHA VA BOSHLANG’ICH TA’LIM FAKULTETI
BOSHLANG’ICH TA’LIM YO`NALISHI
206-GURUHI TALABASI
ABDURAUFOVA SARVINOZ
ONA TILI O’QITISH METODIKASI FANIDAN

Namangan 2022

BOSHLANG‟ICH SINF O‟QUVCHILARIDA MUSTAQIL SO‟Z TURKUMI MODULINI
O‟QITISHDA FANLARARO INTEGRATSIYA
Abduraufova Sarvinoz Rahmatillo qizi
NamDU Boshlang‟ich ta‟lim yo‟nalishi 2-bosqich talabasi

Annotatsiya: ushbu maqolamizda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida mustaqil so‘z

turkumlari modulini o‘qitishda fanlararo integratsiyadan foydalanish haqida fikr yuritilgan.
olaversa,integratsiyaning tub mohiyati, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida mustaqil so‘z turkumi
modulini o‘qitishda integratsiyani rivojlantirish taktlari haqida yoritib berilgan.
Kalit so‟zlar: mustaqil so‘z turkumlari, fanlararo integratsiya, modul, fikrlash,
rivojlanish takti,ta‘lim mazmuni, modernizatsiya,ilmiy kuzatishlar.
“Ta‟lim tizimida innovatsiya, integratsiya va yangi texnologiyalar” mavzusidagi
1-Respublika ilmiy anjumani materiallari
Аннотация: в данной нашей статье была рассмотрена идеа исползования
междисциплинарной интеграции при обучении самостаятельному модулю словаря
категорий у учащихся начальных классов. Кроме того освещена принципиальная
сущность интеграции перспективы разветия междисциплинарной интеграции в начальных
классах.
Ключевые слова: самостаятельные категории слов итеграция модуль мышление
развивающий контент образавательный контент категории слов
Annotatsion: this article discusses the use of the interdisciplinary integration in the
teaching of independent word modules in primary school students. In addition the essence of
integration the tactics of developing interdisciplionary integration in primary school.
Keysword: independent vocabulary, integration, module, thinking, developmental
tactics, educational content, vocabulary,modernization
Bugungi kunda boshlang‘ich ta‘limda talim-tarbiya ishi o‘quvchini har
tomonlama rivojlantirishni ta‘minlovchi majmuaviy jarayon sifatida namoyon
bo‘lishini turli yoshdagi o‘qituvchilar faoliyatida yoki o‘quvchilar darslarga
bo‘lgan qiziqish intilishlarida kuzatishimiz mumkin bo‘ladi.Respublikamizda
hozirgi davrdagi ijtimoiy iqtisodi- rivojlanish tamoyillari jahondagi taraqqiy etgan
mamlakatlar qatoridan munosib o‘rin olish uchun ma‘naviy salohiyatimizni yanada
oshirish XXI asr ilmiy texnika taraqqiyoti talablariga javob beradigan tarzda qayta
qurishni talab qiladi. Har bir mamlakatning taraqqiyoti, yuksalishi farovonligi,
jahonning eng rivojlangan mamlakatlari qatorida bo‘lishi va bundanda yuqori
o‘rinlardan joy olishi yuqori intelektual salohiyatli , har jihatdan yetuk va barkamol
yoshlarni tarbiyalash o‘qituvchi-pedagoglar oldida turgan mas‘uliyatli vazifadir.
Buning uchun yoshlarimiz dunyoqarashini o‘zgartirish ularning bilim va
ma‘naviyatlarini jahon andozalari darajasiga ko‘tarish zarur bo‘ladi. Ana shu
vazifalarni hal etishda ta‘lim berish jarayonida integratsiyadan foydalanish
yetakchi o‘rin egallab kelayotganini guvohi bo‘lishimiz mumkin. Zamonaviy
intelektual insonni tarbiyalashda integrativ ta‘limning barcha jihatlari (aqliy,
axloqiy, iqtisodiy, estetik,gigiyenik, huquqiy, jismoniy tarbiya)ni qamrab oladi va
ularning bog‘liqligini ta‘minlab beradi. Rivojlangan mamlakatlar ta‘lim tizimi
amaliyotida interfeys ta‘limlardan tobora koproq foydalanib bormoqda.
Integratsion darslardagi o‘quv materiallari boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini har
tomonlama rivojlantirishni ta‘minlashga yo‘naltirilishi va shu rivojlanish
darajasiga muvofiq tarzda bayon qilinishi lozim. Juda ko‘p pedagogik kuzatishlarni
“Ta‟lim tizimida innovatsiya, integratsiya va yangi texnologiyalar” mavzusidagi
1-Respublika ilmiy anjumani materiallari
o‘rganib chiqqan holda o‘quvchini mustaqil bajariladigan topshiriqni o‘zi
bajarishidan ko‘ra guruhda o‘zaro yordam, hamfikrlik bilan tezroq bajaradi.
Chunki buning asosiy sababi o‘quvchining boshlang‘ich fikrlarni guruhdan bilib
olishidir. Har bir o‘quvchida qandaydir o‘ziga xoslik, ajralib turuvchi xislat
bo‘ladi, buni vaqtida sezib olish esa o‘qituvchining mahoratiga bog‘liq.
O‘quvchining ana shu o‘ziga xosligini e‘tibordan chetta qoldirmaga holatda ularni
ham pedagogik ham psixologik qo‘llab quvvatlash, qobilyat va iqtidorlarini yuzaga
chiqarib, shu iqtidor orqali muayyan maqsadga yo‘naltirilgan maxsus o‘quv
faoliyatida o‘quvchining ruhiy dunyosini o‘zimizning pedeagogik
motivatsiyalarimiz orqali yuksaltirib borishimiz har taraflama muhim sanaladi.
Ta‘lim mazmuni tanlashda o‘qituvchi, avvalo, o‘quvchining o‘ziga xos imkoniyat
va qobilyat darajasiga alohida e‘tibor qaratsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu
jabhada, albatta,hamma o‘quvchining haraktelari, muomala madaniyati, tashqi
ko‘rinishlari har hil ekanligini ham unutmaslik kerak.
Integratsiya tushunchasini hamma ham bir qarashda tushunib olavermaydi.
Aslida bu tushunchaning ma‘nosi unchalik ham qiyin emas. Integratsiya- lotincha
‘‘Fanlarning yaqinlashishi va o‘zaro a‘loqa jarayoni,differensiya bilan birga
keladi‘‘.Darslarda integratsiya jarayonining ham talablari mavjud:
1. Har bir dars muayyan maqsadga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak
2. Fanlararo aloqalarga oid tanlagan qo‘shimcha material o‘tiladigan mavzu
bilan boglanishi shart.
3. Sinf o‘quvchilari faolligini oshirish maqsadida uklar bilan ishlash
yo‘llarini oldindan rejalashtirib qo‘yish va hokazo.
Integratsiyalashtirilgan darslar bolalar dunyoqarashida bir butunlikni,
voqealar uzviyligini tushunishini tabiatan anglab yetishga undaydi. Maktablardagi
boshlang‘ich sinflarda darslarning integratsion bog‘lanishlari ilmiy jihatdan kam
ishlab chiqilgan. Mavjud turli fikrlar va qarashlar esa bir-biriga zid va uzviy
bo‘lmaganligi sababli integratsiya muammosi hamon olimlarimiz tomonidan bahsli
munosabatlarga sabab bo‘lmoqda. Boshlang‘ich o‘qitish jarayonida
“Ta‟lim tizimida innovatsiya, integratsiya va yangi texnologiyalar” mavzusidagi
1-Respublika ilmiy anjumani materiallari
integratsiyasiyani qo‘llash nazariyasi taraqqiyoti ilmiy ped agogik tushunchalar
rivoji, asosiy va muhim ahamiyatga ega. Integrallashgan darsning asosiy xususiyati
bunday dars bir fan asosida tuziladi, u asosiy e‘tiborda bo‘ladi., qolganlari u bilan
birga integrallashadi. Uning aloqalarini, jarayonlarini o‘rganishda fanning
ma‘nosini tushunishda, hayot bilan a‘loqasini ifodalashda , olingan bilimni amalda
qo‘llashda ishlatiladi. 1-sinfda yarim yillikds o‘qish va yozuvga o‘rgatiladi.
Sinfdan tashqari o‘qishni ham integrallashtirish mumkin. Bunda bir butun jarayon
kitob- o‘qish jihozi sifatida, darsda olgan o‘qish ko‘nikmalarini rivojlantirish
matn so‘z san‘ati sifatida, nutqning rivojlanishi, so‘z olami, , suhbatdoshlar doirasi
sifatida deb o‘z qarashlarimizni shakllantirib olishimiz mumkin.
2-sinfda koproq o‘qish, ona tili tabiatshunoslik,va tasviriy san‘at darslarini
integrallash mumkin. 3-sinfda fanlarni integrallashni koplab variantlaridan
foydalanishimiz mumkin bo‘ladi. Yuqoridagilarga misol qilib ona tili darsini
hamma fanlar bilan bog‘lashni olsak. Aytaylik ayni shu darsda so‘z turkumlari
mavzusini integratsiyalash orqali o‘quvchiga yetkazib beramiz. Faqatgina sana
yoki mavzu orqali ham integratsiyalasak bo‘ladi. Masalan: O‘n yettinchi sentabr
so‘zini ichi dan o‘quchilarga ‗‘O‘n yettinchi sentabrda necht a so‘z bor?‘‘, ‗‘
Dekabr so‘zida nechta unli tovush bor?‘‘, ‗‘ O‘n yettinchi so‘zi sanoq sonmi, tartib
sonmi?‘‘ kabi savollarni berishimiz mumkin bo‘ladi. Mavzu ot so‘z turkumi
bo‘lsa, buni ham juda ko‘p savollar orqali integrallashimiz mumkin. Ya‘ni olma
so‘zini olsak, ‗‘ O‘quvchilar olma so‘zida nechta harf bor?‘‘, ‗‘ Olma organizm
uchun juda foydali meva to‘g‘rimi?‘‘, ―Olma qamday ranglarda bo‘ladi?‘‘ va
hokazo savollarni berishimiz mumkin.
Ilmiy kuzatishlardan kelib chiqib shuni qo‘shimcha qilamizki, z amonaviy
didaktika boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘quv fanini integratsiyalashtirishga bir
qancha yondashuvlarni taklif qiladi. Bu fanni o‘rgatishda o‘quvchini fandagi
obyektiv yangilik bilan tanishtirish emas, subyektiv yangilikka ega bo‘lgan
bilimlarni rivojlanishi muhim o‘rin tutadi. Boshlang‘ich sinf ona tili darslarini
“Ta‟lim tizimida innovatsiya, integratsiya va yangi texnologiyalar” mavzusidagi
1-Respublika ilmiy anjumani materiallari
deyarli barcha fanlar bilan aloqadorlikda tashkil qila olishimizni yuqorida misollar
bilan ko‘rsatib o‘tdik.
Xulosa o‘rnida shuni ta‘kidlab o‘tishimiz lozimki, boshlang‘ich sinflarda
integratsion darslarni tashkil etish o‘quvchi onggini yanada mukammalroq
shakllantirib, unda bitta fan orqali qolgan fanlar haqida ham tushunchalarga ega
bo‘la olishni rivojlantiradi. Bunday darslar o‘quvchini har jabhada ilg‘or bo‘lishiga
undaydi. Muhtaram birinchi prezidentimiz: ‗‘Vatanimizning kelajagi,xalqimizning
ertangi kuni, mamlakatimizning jahon hamjamiyatidagi obro‘-e‘tibori, avvalambor,
farzandlarimizning unib, o‘sib, ulg‘ayib,qanday inson bo‘lib hayotga kirib
borishiga bog‘liqdir‘‘,- deb bejizga aytmaganlar. Mana shunday har tomonlama
yetuk yosh avlodni tarbiyalash esa pedagoglarning qo‘lida.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Karimov I.A.‗‗Barkamol avlod- kelajak poydevori‘‘ T.. ‗‗ 1997-yil. 4-9-bet
2.Asqarova, O‘G. Egamberdiyeva ‗‗Boshlang‘ich ta‘limda integratsiya‘‘ 2007-y. 17-24-b
3.Mavlonova R.A ‗‗ Boshlang‘ich ta‘limning integratsiyalashgan pedagogikasi‘‘ ‗‗ILM ZIYO‘‘
2009-yil 8-11-bet
4. Ochilov M. ‗‗Yangi pedagogik texnologiyalar‘‘ Qarshi. Nasaf. 2000-y. 3-7- bet