204. Fanlarning kelib chiqishli haqida ilk ma’lumot kim tomonidan beriladi?

144. Aqli raso, eshitish qobiliyati bekam-ko‘st bo‘lgan bolalarda nutqning bo‘lmasligi yoki nutqning juda kech paydo bo‘lishiga logopediya fanida nima deyiladi?

145. Valentlik atamasi qaysi tildan olingan?

146.Valentlikning qaysi turi so‘zning leksik ma’nosidan, ya’ni leksemaning sememasidan boshlanadi?

147. Ovozning past yoki balandligi nima miqdori bilan belgilanadi?

148. Tovushning balandligi, kuchi, tembri, cho‘ziqligi, ularning eshitilish xususiyatlari uning qanday tabiati sanaladi?

149. Tovushlarning ma’no farqlash tomoni uning qanday tabiati sanaladi?

150. Til vazifasi nuqtai nazaridan…

151. Tilshunoslikning qaysi sohasida tilning tafakkur bilan, gapning fikr bilan o‘zaro bog‘liqligi, farqli tomonlari, tilning mazmun tomoni, nutq faoliyati, til birliklarining matn va sharoit bilan aloqasi o‘rganiladi?

152. Bunda tilning tabiati va ijtimoiy vazifasi, ijtimoiy taraqqiyot sharoitlari o‘rganiladi. Bu soha ekstralingvistik omillar ta’sirida til taraqqiyotidagi faol jarayonlar; radio, televideniye, kino kabilarning keng tarqalishi bilan tilning og‘zaki va yozma shakli o‘rtasidagi nisbatning o‘zgarishi, til siyosatini yuritishning vazifa va shakllari; keng xalq ommasi nutq madaniyatini ko‘tarish kabi muammolar bilan shug‘ullanadi. Qaysi soha haqida fikr yuritilmoqda?

153. Nutq tovushlarining akustik va fiziologik tomonlarini tilshunoslikda qaysi soha o’rganadi?

154. Nutq tovushlarining ijtimoiy yoki sotsial sharoitlarini qaysi bo’lim o’rganadi?

155. Til tarixiy taraqqiyotining muayyan bir davrdagi holatini o‘rganish nima deb yuritiladi?

156. Til qanday hodisa hisoblanadi?

157. Tovushlar artikulyatsiyasi va eshitish qobiliyatini o‘rganganda, nutqiy qobiliyatning buzilish sabablarini tekshirganda tilshunoslik qaysi sohalarga tayanadi?

158.Kishilar o‘z fikrlarini, sezgi va ruhiy kechinmalarini ifoda qilib, bir – birlariga ta’sir ko‘rsatadilar. Bu tilning qanday vazifasiga kiradi?

159. inson-madaniyat-til» munosabatlarini o‘rganadigan yo’nalish nima deyiladi?

160. Bir-birini taqozo etuvchi ikki va undan ortiq unsurlarning o‘zaro shartlangan munosabatidan tashkil topgan butunlik nima deyiladi?

161. Tilshunoslik va mantiqning aloqasini qaysi yo‘nalish o‘rganadi?

162.Tilning asosiy vazifalarini ko‘rsating.

163. Tilshunoslik va psixologiyaning aloqasini qaysi yo‘nalish o‘rganadi?

164.Nutqning ekpressivligi qaysi nutqda namoyon bo‘ladi?

165. Tilning tarqalish doirasi, tillar xaritasi, mamlakatlarni til tomondan tasvirlashini qaysi soha o‘rganadi?

166. Fan, texnika, adabiyot, san’at va madaniyatga oid tushunchalarni ifoda etuvchi so‘zlarni o‘rganuvchi tilshunoslik sohasi?

167.Ilm-fan, texnika, tilshunoslik va boshqa sohalarga taaluqli tushunchalarni anglatuvchi so’zlar qanday ataladi?

168. Tilshunoslik va adabiyotning aloqasini qaysi yo‘nalish o‘rganadi?

169. Tilshunoslik va psixologiyaning aloqasini qaysi yo‘nalish o‘rganadi?

170. Tilshunoslik va etnografiyaning aloqasini qaysi yo‘nalish o‘rganadi?

171. Tafakkur shakllari, usullari va qonunlarini qaysi fan o‘rganadi?

172. Tilning belgilik xususiyatini qaysi soha o’rganadi?

173. Fikr ifodalashning ochiq ko‘rinishlari sohada nima deyiladi?

174. Fikr ifodalashning yashirin ko‘rinishlari sohada nima deyiladi?

175. Son to’g’risidagi ilm bu substansiya bo’laklarini bir-biriga ko’paytirish, birini ikkinchisiga bo’lish, birini ikkinchisiga qo’shish, birini ikkinchidan ayirish, agarda bu bo’laklarning negizi bo’lsa, negizini topishga va ularning muvozanatini aniqlashga qaratilgan ilmdir. Forobiy qaysi soha haqida gapirmoqda?

176. O'pkadan kelgan havoning nutq organiga urilishi natijasida xosil bo'lgan tebranishning sekundlik miqdoriga bog'li bo'ladi. Havoning sekundlik tebranish miqdori qancha ko'p bo'lsa,yuzaga kelgan tovush shuncha baland chiqadi va aksincha. Bu tovushlarning qanday xususiyati sanaladi?

177. Qanday tovushlar qisqa talaffuz qilinadi, tovush cho’ziqligi oniy bo’ladi?

178. Qaysi tovushlar nisbatan eng cho'ziq tovushlar hisoblanadi?

179.Undoshlardan qaysi undoshlar eng cho'ziq tovushlar hisoblanadi?
180. Tеbranish amplitudasi nima bilan o'lchanadi?

181. Tovushlar cho'ziqligi nima bilan o'lchanadi?

182.Adabiy talaffuz me’yorlari o’rganiladigan tilshunoslik bo’limi qaysi bandda keltirilgan?

183. Ikkinchi signal sistemasini kim kashf etgan?

184. Unli tovushlar talaffuzida qaysi nutq organlari muhim ahamiyatga ega.

-

185. Bo‘g‘iz bo‘shlig‘i, og‘iz bo‘shlig‘i, burun bo‘shlig‘i qaysi tovushlarda faol?

186. “ M” tovushining fiziologik tomoni to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping.

187. Faol nutq organlari qaysi?

189. Tovushlarning talaffuz tomoni fonetikaning qaysi tomoni?

190. Tovushlarning eshtish tomoni fonetikaning qaysi tomoni?

191.Neyrolingvistika fani uchun qanday holatdagi yoki qanday xususiyatga ega bo’lgan kishilar material bera oladi?

192. Afaziyaning qaysi turida bemor narsaning nomini esdan chiqaradi, biroq narsaning  ko‘rinishini ko‘rsatib bera oladi?

193. 1953-yilda AQShning Blumington shahridagi Indiana universitetida tashkil etilgan universitetlararo seminarda qaysi fan mustaqil fan sifatida e’lon qilindi?

194. Belgilarni birinchi marotaba tasnif qilgan olim?

195.Avtomatik tarjima birinchi marta qayerda sinab ko’rildi?

196. G’arbiy Ovrupo tilshunosligiga bog’lanishni ifodalash uchun valentlik atamasini kim olib kirdi?

197. «Matematik kimyo elementlari» asari muallifi?

198. “Основные проблемы нейролингвистики” asarining muallifi kim?

199. A.Shermatovning asari qaysi biri?

200. “O‘zbek tili texnik terminologiyasining ba’zi masalalari” asari muallifi?

201.Lingvistik atlas tuzish qaysi fan materiallariga asoslanadi?

202. Tilshunoslikda maydon nazariyasi qaysi soha ta’sirida shakllandi?

203. Har bir fan javhar (substansiya) va oraz(aksidensiya)larni o‘rganish asosida kelib chiqadi, degan olim kim?

204. Fanlarning kelib chiqishli haqida ilk ma’lumot kim tomonidan beriladi?

205. Son to‘g‘risidagi ilm – bu substansiya bo‘laklarini bir-biriga ko‘paytirish, birini ikkinchisiga bo‘lish, birini ikkinchisiga qo‘shish, birini ikkinchidan ayirish, agarda bu bo‘laklarning negizi bo‘lsa, negizini topishga va ularning muvozanatini aniqlashga qaratilgan ilmdir, degan olim kim?

206. Qaysi olim "Geodeziya" asarining kirish qismida har bir fanning inson hayotidagi zaruriy ehtiyojlar talabi bilan vujudga kelishini aytadi?

210. “Fan inson yashaydigan muhit - tabiat (metogalaktikadagi jarayonlardan miya faoliyatigacha) va jamiyat bilan (BMT faoliyatidan shaxs ruhiyatigacha) ish tutsa, din insonning ichki dunyosi - qalb va ruhiga taalluqdidir, -degan fikrlar muallifi kim?

211. Nutq organlari anatomiyasi, fiziologiyasi va vazifaviy kechimi nutq tovushlarining qanday aspekti?

212. Troxeya , bronxlar, o‘pka va qo'shimcha holda ko'krak qafasi, plevra, diafragmalar nutq organlarining qaysi qismiga kiradi?

213. Tovush paylari ishtirokisiz hosil bo‘lgan tovush nima deyiladi?

214. Nemis, fransuz, ingliz, arab tillarida qanday artikulyatsiya o‘rni faol?

215. O‘zbek tilida til o‘rta artikulyatsiya o'rnidan qanday tovushlar hosil qilinadi?

216. O‘zbek tilida til orqa artikulyatsiya o'rnidan qanday tovushlar hosil qilinadi?

217. O‘zbek tilida lab-tish artikulyatsiya o'rnidan qanday tovushlar hosil qilinadi?

218. O‘zbek tilida lab-lab artikulyatsiya o'rnidan qanday tovushlar hosil qilinadi?

219. Rus tilida qaysi artikulyatsiya o‘rinlari maksimum vazifa bajaradi?

220. L.R.Mo‘minova va M.Y.Ayupovalar qaysi sohadan o‘quv-qo’llanma tayyorlaganlar?

221. “O‘zbek tilidagi agrammatik afaziyaning psixolingvistik xususiyatlari” mavzusidagi tatqiqot ishi muallifi kim?

222. “Neyrolingvistikada nutqiy patalogiyalar muammosi” tadqiqot ishining ishi muallifi kim?

223. “Afaziyaning nutqda voqelanish omillari” nomli bitiruv malakaviy ishi muallifi kim?

224. “Gnoseologiya – bilish nazariyasi” nomli darslik muallifi kim?

225. “Tilshunoslik terminlarining izohli lug‘ati” muallifi kim?

226. Leksik birliklarni bir mazmuniy uyaga birlashtirib tahlil qiladigan lug‘at turi qaysi?

227. “Kelurnoma”asari ning muallifi kim?

228. “At –tuhfatuz – zakiyati fil-lug’atit turkiya” asarining muallifi kim?

229. “Leksikani mazmuniy maydon asosida o‘rganish” kitobining muallifi kim?

230. Qaysi o‘zbek tilshunosi maydon nazariyasini leksik birliklar asosida o‘rgangan?

231.“Ilmlarning kelib chiqishli to‘g‘risida” ("Ixso al-ulum") asari muallifi kim?
232. Fizika, matematika, kimyo, biologiya, mexanika, texnika kabi fanlar fanlarning qaysi turini hosil qiladi?

233. Falsafa, psixologiya, mantiq, adabiyot, tarix

texnika kabi fanlar fanlarning qaysi turini hosil qiladi?

234. Nutq patalogiyasi muammolari qaysi fan bilan uzviy aloqada hal qilinadi?

235. Tilshunoslik fanining matematika, kibernetika kabi fanlar bilan aloqasi natijasida qanday soha rivojlandi?

236. “Ilmi qol” va “Ilmi xol” tushunchalari qachon shakllandi?

237. “Donishmandlikni sevish” (“phileo”- sevaman, “sopia” - donolik) degan mazmunni anglatadigan fan nomi?

238. “Barcha fanlarning otasi” sifatida e’tirof etiladigan fan…

239. Tilshunoslik fani nechanchi asrda mustaqil fan sifatida falsafadan ajralib chiqqan?

240. Nutq buzilishining kelib chiqish sabablari, mexanizmlari, tuzilishi va alomatlarini aniqlash, nutq buzilishini bartaraf etish tamoyillari, differensiyalashgan metodlari va vositalarini ishlab chiqish qaysi sohaning o‘rganish obyekti sanaladi?

241. Otorinolaringologiya, nevropotologiya, psixopatologiya, oligofreniya klinikasi, pediatriya kabi sohalar bilan aloqador soha

242. Tili chuchuklik logopediyada qanday termin bilan ataladi?

243. Og‘zaki nutqning buzilishi bilan bog‘liq bo‘lmagan nuqsonga qaysi nuqson kiradi?

244. Neyrolingvistikaning vujudga kelishi va rivojlanishi nechanchi asrga borib taqaladi?

245.Tilshunoslikda sath atamasi qaysi tilshunoslik maktabi tomonidan kiritilgan?

246. Kimyoviy bog‘lanishlar turlarga ajratilgani singari sintaktik birikmalar ham bog‘lanish xususiyatiga ko‘ra ikki turga bo‘linadi.Bular qaysialr?
247. Atom-molekulyar ta’limotning ildizi qaysi davrga borib taqaladi?

249. Kimyo fanida atom-molekulyar ta’limot kimning nomi bilan bog‘liq?

250. Tilning ko‘p sathliligi, uning sathli tuzilishi tushunchalari tilshunoslikda

Nechanchi asrda kiritildi?
251. M.V. Lomonosovdan so‘ng atomistik ta’limotni kim rivojlantirgan?

256. Bunday fe’l o‘z sememasidagi obyekt bildiruvchi semasiga ko‘ra u bilan klassemani tarkib toptira oluvchi sememasi bo’lgan aktantni talab qiladi. Bu qaysi valentlikni hosil qiladi?

257. Quvvat», «kuch» degan ma’noni bildiradigan termin…

258. Dimog‘ bilan gapirish logopediyada qanday termin bilan ifodalanadi?

259. 1861-yilda fransuz olimi P.Broka nimani kashf qilgan?

260. Nutqning aytilish sur’ati (sokin, normal, tez talaffuz qilish) nima deyiladi?

261. O‘zbek tilshunosligida eksperimental fonetikaning rivojlanishida qaysi olimlarning xizmatlari katta?

262. Eksperimental fonetikada tovushning baland pastligini, cho‘ziq qisqaligini o‘lchaydigan asbobning nomi nima deyiladi?

263. Eksperimental fonetikada og‘iz bo‘shlig‘idagi nutq organlari harakatining aksini beradigan asbobning nomi nima deyiladi?

264. Tilshunoslik fanida valentlik nazariyasi nechanchi yillardan qo‘llanila boshlandi?

265. Valentlik tushunchasi tilshunoslikka ilk marta kim tomonidan kiritilgan?

266. “Struktural sintaksis asoslari” kitobi muallifi kim

267.So‘zlarning bog’lanishi haqida “O‘zbek tili qoidalari to‘g‘risida bir tajriba. Sarf” asarida ham ma’lumot bor.Bu asar muallifi kim?
268. Sintaktik aloqa qanday vosita natijasida yuz beradi?

269. L.Tenyer fikricha, qaysi so‘z turkumida valentlik xususiyatlari kengroq?

270. Biriktiruvchi leksemaning ma’noviy jihatdan o‘ziga mos birikuvchilarni tanlashi qanday valentlik sanaladi?

271.Qanday valentlik hokim mavqedagi leksemaning tobe leksemalarni o‘ziga tortish uchun ularning ma’lum bir sintaktik shaklda ‒ kelishik, ko‘makchi, ravishdosh, sifatdosh qo‘shimchalarini olgan holda bo‘lishni talab qiladi?

272. “Nutqning etnosotsiopragmatik tahlili asoslari” kitobining muallifi kim?

273. “Pragmalingvistika” kitobining muallifi kim?

274. “O‘zbek pragmalingvistikasi asoslari” kitobining muallifi kim?

275. Pragmatika so’zi qaysi tildan olingan.

276. Pragmatika dastlab qaysi soha ichida shakllangan

277. Lingvopragmatikaning nazariy asoslari qaysi tilshunoslik maktabi tomonidan ishlab chiqildi.

278. Fikr ifodalashning ochiq ko‘rinishlari sohada nima deyiladi?

279. Fikr ifodalashning yashirin ko‘rinishlari sohada nima deyiladi?

280. Til tizimi taraqqiyotining boshlang‘ich nuqtasi (davri) pragmatikadan boshlanadi. Fikr muallifini toping.

281. Ilk bor pragmatikani fan sifatida tushungan olim

282. Pragmatika termini kim tomonidan ilmiy muomalaga olib kirilgan?

283.Sistem-struktur tilshunoslikning otasi kim?

284. Pragmatika termini kim tomonidan ilmiy muomalaga olib kirilgan?

285.Diskurs so’zi qaysi tildan olingan?

286. So’zlovchining til vositalaridan foydalanish jarayoni va shunday jarayon natijasida yuzaga keladigan hodisaga nima deyiladi?

287. ……………… baholashda baholash obyektiga xos xususiyatlar haqida ma’lumot berilganda ma’qullash semasi sezilib turadi. Bunda ifodalanayotgan fikr subyektning baholash uchun asos bo‘lgan faktlarga, aytilgan propozitsiya muhimligiga ishonchini o‘zida aks ettiradi.

288.Ma’qullamaslik, norozilik, xatolikka ishora semasi sezilib turuvchi baholash turi?

289. Insonning hayotiy tajribalari asosida chiqargan xulosalari, asosli, teran mushohadalari qanday bahoni keltirib chiqadi?

290. Diskurs tuzilishida ishtirok etuvchi markaziy figura?

291.Alohida olinganda juda umumiy, mavhum xususiyatga ega so’z turkumi?

-Mavhum otlar

292. Fikrlarni og‘zaki yoki yozma shakliga e’tibor bermay ifodalaydigan nutq turi qaysi?

293. - Ijtimoiy sub'ektlar (shaxslarning), sinflar, guruhlar va toifalarning faoliyati, axborotlari, qiziqishlari, qobiliyatlari, bilim, ko'nikma hamda malakalari bilan o'zaro almashinuvi va bir-birlariga ta'siri jarayonidir.

294. “O'zbek muloqot xulqining ijtimoiy-lisoniy xususiyatlari” asari muallifini toping?

295. Munozara, muhokama, yig‘ilish, dialog, eshitish kabilar diskursiv model uchun asos bo‘ladigan ijtimoiy –madaniy mezonlarning qaysi biriga kiradi?

296. Diskursga tegishli birlikni toping.

297. Suhbatdoshlarning bevosita bir-biriga qaratilgan nutqi nima deyiladi?

298.Kishining o‘z-o‘iga qaratilgan nutqi…

299. Ma’lum maqsad bilan talaffuz qilinuvchi ifoda?

300.Mazmun jihatidan tugallangan, o‘z tarkibidagi so‘z va iboralarning ma’nolarini belgilashga imkon beradigan nutq parchasi?

301.Sotsiolingvistika termini tilshunoslikda birinchi bor kim tomonidan kiritilgan?

302.Sotsiolingvistika termini tilshunoslikda nechinchi yildan qo‘llanilgan?

303.Qaysi tilshunos olim sotsiolingvistika terminining 7 xil xususiyatni sanab o‘tadi?

304.Ishlangan, me’yorlashtirishtirilganlik, barqarorolik, jamoaning hammasi uchun umumiylik va majburiylik tilning qaysi ko‘rinishlari uchun xos ?

305.Samarqandda nashr etilgan “Sotsiolingvistika” o‘quv-uslubiy

qo‘llanmasining muallifi kim?

306. Adabiy tildan tashqarida, ammo adabiy til boyitishga xizmat qiladi …

307. Sotsiologiya va tilshunoslik fanlarining tutash nuqtasida rivojlanayotgan fan qaysi?

308. Til va jamiyat aloqalariga tegishli munosabatlar va jarayonlarni o‘rganadi. Munosabatlar bu aloqalarning stilistikasini, sarayonlar esa ularning dinamikasini ifodalaydi. Unda statika dinamika bilan o’rin alamashadi. Sotsiolingvistikaning qaysi bo‘limi xususida fikr bildirilmoqda.

309. Fransuzcha “ buzulgan til ” ma’nosini bildiruvchi sotsiolingvistik birlik …

310. Til qurilish mexanizmi nuqtai nazaridan…

311.Adabiy til normasiga ega bo‘lgan tillar…

312.Unga bir qancha tillar aralashmasi natijasida hosil bo‘lgan tillar kiradi.

313.L.Zamengov tomonidan yaratilgan sun’iy til nima deb nomladi?

314.Yevropa tillari bilan mahalliy tillarning chatishuvidan hosil bo‘lgan tillar nima deb nomlanadi?

315.O‘z yozuviga ega bo‘lmagan kichik millatlarga xizlmat qiluvchi tillar nima deb nomlanadi?

316.Tilshunoslik va mantiqning aloqasini qaysi yo‘nalish o‘rganadi?

317. Ijtimoiy o‘zgarishlarga eng sezgir sath…

318.Ichki tuzilish birliklarning o‘zaro munosabati asosida vujudga kelgan butunlikni ifodalaydigan atama…

- 319.Butunlikning ichki tuzilishini ontolo­gik tabiatini ifodalaydigan atama…

320. Predikativ belgini o‘zida ifoda etuvchi butunlik sanalib, shaxs (personallik), zamon (temporallik), modallik va tasdiq-inkorlik ma’nolari va bu ma’nolarni ifodalovchi shakllarning o‘zaro munosabatidan tashkil topgan birlik…

321.Morfologik sath birligi sifatida ikki va undan ortiq morflarning o‘zaro munosabatidan tashkil topgan butunlikni toping.

322. Kishilar o‘z fikrlarini, sezgi va ruhiy kechinmalarini ifoda qilib, bir – birlariga ta’sir ko‘rsatadilar. Bu tilning qanday vazifasiga kiradi?

323.Klassik tillar qatorini ko’rsating.

324.Esperanto, ido, volyapyuk, oksidental, interlingvo, neo tillari qanday tillar sanaladi?

325.Qanday munosabat yordamida tilning bosh vazifasi – kommunikativ vazifasi amalga oshadi?

326. Xalqaro bitimlar va shartnomalar o‘zaro davlatlar o‘rtasida 6 tilda imzolanadi , ular qaysilar ?

327. Tilning asosiy vazifalarini ko‘rsating.

328.Ketma-ket, tadrijiy sur’atda yuz beradigan yoki tarixiy aspekt fanda qanday nomlanadi?
329. “O’zbek tili izohli lug’ati”ni kim tuzgan?

330. Nutqning ekpressivligi qaysi nutqda namoyon bo‘ladi?

331. “Til xalqlar ruhining xuddi zohiriy namoyon bo’lishidir: xalqning tili uning ruhidir va xalqning ruhi uning tilidir”. Ushbu fikrlar kimga tegishli?

332. Faqat kommunikatsiya-aloqa qilish uchun moslangan tillar…

333. Til ijtimoiy hodisa. Biroq uning bir jihatini tabiiy degan qarashlar ham mavjud. Til qaysi tomoni bilan tabiiy deb o‘ylaysiz?

334. Quyidagi fikrlar kimga tegishli? “Har bir millatning dunyoda borlig‘ini ko‘rsatadigan oyinai hayoti til va adabiyotidir”.

335. Fonetikaga oid «Asbobi xudud al-xuruf» asarining muallifi kim?

336. Tilning bilish faoliyatidagi vazifasini o‘rganish, insonning voqelik bilan munosabatining til bilan bog‘liq tomonlarini aniqlashni o’rganadigan yo’nalish nima deyiladi?

337. «inson-madaniyat-til» munosabatlarini o‘rganadigan yo’nalish nima deyiladi?

338. Til va shaxs munosabati muammosini o‘rganadigan yo’nalish nima deyiladi?

339. Tilni ichki, ya’ni sinxronik (bir vaqtli) va diaxronik (ketma-ket yuz berish) jihatdan o‘rganish lozim, degan olim…

340. Semiotika matematikaga o‘xshaydi, degan olim…

341. Badiiy adabiyot tilini filologiyaning mustaqil tarmog‘i sifatida asoslab bergan olim…

342. Til axborot uzatish nuqtai nazaridan…

343. Tilni mantiq bilan bog‘lash, uning hodisalarini mantiq tushuncha va kategoriyalari asosida sharhlash qaysi metodga kiradi?

344. A.Shleyxer qanday tillarni kristalga o‘xshatadi?

345. A.Shlexer qanday tipdagi so‘zlarni o‘simlikka o‘xshatadi?

346. A.Shleyxer eng arxaik tillar deb qaysi tillarni aytadi?

- 347. A.Shleyxer eng rivojlangan , taraqqiy etuvchi tillarga qaysi tillarni kiratidi?

349. Har qanday muloqotda zarul bo‘lgan tarkibiy qismlarni toping?

350. Tillarning sotsiolingvistik o‘lchovlari (sotsiolingvistik tipologiya) tilning qanday jihatlarini nazarda tutadi?

351. Tilning aloqa vositasi ekanligi uning juda ko‘plab vazifalaridan faqat bittaginasidir. Aslida til, eng avvalo, dunyoni ko’rish, eshitish, bilish, idrok etish vositasidir, -degan fikrlar muallifi kim?

352. Fikr almashish jarayonida bevosita va bilvosita qatnashadigan tarkibiy qismlar…

353. Muloqot jarayonida gapiruvchi sotsiolingvistika va pragmalingvistikada qanday atama bilan yuriltiladi?

354. So‘zlovchining nutqi qaratilgan shaxs nima deyiladi?

355. Ko‘p vazifali, umummajburiy, me’yorlashgan til…

356. Nomshunoslikning urug‘-qabila, elat va xalqlarning nomlarini o‘rganadigan bo‘limi qaysi soha bilan aloqador?

357. Onomastikaning o‘simliklar nomini o‘rganadigan bo‘limi qaysi fan bilan aloqador?

358. Onomastikaning toponimika sohasi qaysi fan bilan aloqador?

359. Onomastikaning kosmonimika sohasi qaysi fan bilan aloqador?

360.Onomastikada oronimlarni o’rganishda qaysi soha bilan bog‘liqlik mavjud.

361. Onomastikada mifonim, teonimlarni o’rganishda qaysi sohaga murojaat qilinadi.

362. Tilshunoslikning qaysi sohasi fanlarning bir qanchasi biologiya, geografiya, astronomiya, tarix, etnografiya kabi fanlar bilan bevosita bog‘liq?

363. Onomastikada ktematonim(xrematonim deb ham yuritiladi)larni o’rganishda qaysi sohaga murojaat qilinadi.

364.Onomastikada oykonimlarni o’rganishda qaysi sohaga murojaat qilinadi?

365. Areal lingvistika atamasi tilshunoslikka kimlar tomonidan lib kirildi.

366. 
     “|Lingvistik belgi ikki tomonlama psixik mohiyatdir”—deb kim aytgan?
     

367.Bemor so‘zlarni talaffuz qila olmaydi, garchi u unga aytilgan nutqni tushunadi, bunda miyaning chap peshona pastki orqa burmalarida joylashgan Broka markazi shikast yegan bo‘ladi. Ushbu fikrlar nima haqida?

367. O‘zbek terminologiyasida yangi tushunchalarga ikki xil yo’l bilan atamalar belgilanadi. Bular qaysilar?

368.Inson ongidan tashqaridagi obyektiv olamdagi narsa, hodisalar va ular o’rtasidagi aloqalarning ongda aks ettirilishi nima deb yuritiladi?

369. Qaysi buyuk ajdodimiz har bir fanning inson hayotidagi zaruriy ehtiyojlar talabi bilan vujudga kelishini aytadi?

370. Qanday lingvistika tilshunoslikning bir bo’limi bo’lib, lingvistik hodisalarning muayyan kenglikda tarqalishini va tillararo (dialektlararo) munosabatni lingvistik geografiya metodlari asosida o’rganadi?

371. 371. Nazariy falsafa asoschisi kim?

372. Nima falsafa fanining asosi sanaladi?

373. «Sof aql tanqidi», «Amaliy aql tanqidi» va «Hukm qobiliyati tanqidi» kabi asarlar kimning qalamiga mansub?

374. Tilning «xalq ruhi» bilan aloqadorligi, hatto tengligini ta’kidlagan holda, bu aloqadorlik tushuntirib bo’lmaydigan sir ekanini ko’rsatib bergan olim kim?

375. O’zining lingvistik antinomiya haqidagi ta’limotini yaratgan olim kim?

376. «Ruh fenomenologiyasi» asari muallifi kim?



377. Kim tilni nazariy aqlning yaratuvchisi hisoblaydi?

378. Vilgelm Gumboldt tillarni qaysi guruhlarga bo’ladi?

379. V.Gumboldt flektiv tillarni qanday tillar deb hisoblaydi?

380. V.Gumboldt agglyutinativ tillarni qanday tillar deb hisoblaydi?

390. Falsafa tarixida sun’iy ravishda qanaqa oqimlar paydo bo’lgan?

391. Mantiq materiallari asosida til tuzilishini tushuntirish va rasional grammatika yaratish ilk marta qaysi olimlarga nasib etdi?

392.Qaysi jahon olimi faqat isbotlash bilangina kifoyalanuvchi an’anaviy, shakliy mantiqni tanqid qilgan holda, «ilmiy kashfiyotlar qilish san’ati»ga ega bo’lgan yangi mantiqni yaratish zarurligini ta’kidlaydi?

393. Mantiqiy kategoriyalar asosida barcha tillar uchun umumiy grammatika yaratish g’oyasi muallifi?

394.Qaysi olim tillarning qiyosiy grammatikasini barpo etish asosida uning negizida barcha tillarning afzal jihatlarini qamrab olgan va inson tafakkuri hamda sezgilarini o’zida ideal joylashtiruvchi umumiy bir tilni yaratish mumkin degan g’oyani ilgari surdi?

395. Tilni mantiqiy kategoriyalar asosida o’rganish, ayniqsa, qaysi davrda o’z cho’qqisiga ko’tarildi.

396. F.Bekon turli tillarning qiyosiy grammatikasini barpo etishda qaysi metodga tayanadi?

397.Tilning statik holati uning qaysi tadqiq usuliga kiradi?
398. Tilning dinamik holati uning qaysi tadqiq usuliga kiradi?

399. Til qaysi holatda o’rganilganda, uning hozirgi holati tadqiqot obyekti bo’ladi?

- 400. Tilni qaysi holatda o’rganilishida til birliklarining tarixiy taraqqiyotiga e’tibor beriladi?

401. Qadimgi turk tilida «qabr ustiga o’rnatilgan toshga o’yib yozilgan xotira» ma’nosini beruvchi so’z qaysi?

402. Qadimgi turk tilida «toshga o’yib xotira yozuvchi» ma’nosini beruvchi so’z qaysi?

403. Qadimgi turk tilida bal (balchiq) ma’nosini beruvchi so’z qaysi?

404. Etnolingvistika mustaqil lingvistik yo’nalish sifatida qachon paydo bo’ldi?

405. Etnolingvistikaning mustaqil lingvistik yo’nalish sifatida shakllanishida kimning xizmati katta.

406. Tilning qaysi tomoniga e’tibor asrimizning 50-yilarida Sepir-Uorf gipotezasini keng muhokama qilish jarayonida qayta jonlandi?

407. Tilshunoslik mustaqil fan sohasi sifatida qachon ajralib chiqdi?

408. Qaysi jihatdan u jonli organizmga o’xshaydi?

409. Fanlarning kelib chiqishi haqida ilk ma’lumotni kim bergan?

410. Bilishning qanday yo’li quvvai notika deyiladi?

411. E.Sepir, S.Lem kabi olimlar tilshunoslikning qaysi sohasi tadqiqotchilari?

- 412. Tilning ijtimoiy turli-tumanligi haqidagi dastlabki fikrlar qachondan vujudga kelgan edi

413. konsept tushunchasi dastlab qaysi tilshunoslikda paydo bo’lgan?

414. Tilning ko’p sathliligi, uning sathli tuzilishi tushunchalari tilshunoslikda nechanchi asrdan shakllandi?

415. Tilning ko’p sathliligi, uning sathli tuzilishi tushunchalari dastlab qaysi tilshunoslikda shakllandi?

416. Tilshunoslikda sistemaviy tadqiqotlar nechanchi asrdan olib borila boshladi.
417. tilshunoslikda invariant – variant tushunchalarining paydo bo’lishida qaysi fanlarning roli bor?

418. Tilning ontologik tabiati qaysi fan ta’sirida shakllandi?

419. Har bir nutq tovushi uch belgini o’zida mujassamlaydi: 1) akustik; 2) artikulyasion; 3) vazifaviy (funksional). Shu belgilardan qaysi biri tilshunoslik uchun muhim?

420. Qaysi tilda burun bo‘shlig‘i unli tovushlarni hosil qilishda ham ishtirok etadi?

421. Qaysi tilda kichik til artikulyatsiyasi muhim o‘rin tutadi?

423. Qaysi tilda til o'rta va til orqa artikulyasiya o'rinlari maksimum vazifa bajaradi?

424. Qaysi tilda lab-lab artikulyasiya o'rnida sirg'aluvchi tovush hosil bo'lmaydi?

425. “Tilshunoslikning dolzarb muammolari” qo‘llanmasining mualliflarini aniqlang.

426. “Til sistemasiga maydon asosida yondashuv” asari muallifi kim?

427. O‘zbek tili leksikasini mazmuniy maydon sifatida o‘rgangan olim kim?

429. “So‘z turkumlari paradigmasida yadro-periferiya munosabati” maqolasi muallifi kim?

429. Til birliklari: fonetik, leksik, grammatik sathlarda yadro-periferiya munosabatini tadqiq etgan tadqiqotchi nomini ayting.

430. Nutq tovushlarini fiziologiyasini o‘rganishda “O‘zbek tili fonetikasi” kitobidan foydalanganmiz. Bu kitobning muallifi kim?

431. P.Broka, K.Vernike, Dj.Djekson, L.Lextgeym, K.Klayst, A.Pik, P.Mari kabi olimlarning asarlari qaysi tutash sohaga xos?

432. Neyrolingvistika fani bo’yicha to’liq ma’lumot beruvchi ilk kitob kim tomonidan yozildi?

433. Qaysi soha uchun ikki til va ko’p til egalarining (poliglotlarning) miyasi zararlanishi katta material beradi?

434. Nutq tovushlarining artikulatsion belgisi qaysi fanda ham o'rganiladi?

435. “Sintaksisni qanday qurish kerak” nomli maqola muallifini toping.

436. Jadid allolmalidan qaysi biri so’zlarning bog‘lanishi xususida (aynan valentlik nazariyasiga oid fikrlarni bildirgan) fikr bildirgan?

437. Tilshunoslikda dastlab valentlik deyilganda birinchi navbatda, qaysi so‘z turkumining sintaktik valentligi tushunilgan.

438. S.Kasnelson, S.Kibardina, Moskalskaya, M.Stepanova, N.Filicheva kabi tilshunoslar qaysi tutash soha yoki nazariya rivojiga xizmat qilganlar?

439. Sintaktik valentlik qaysi valentlik bilan zich bog‘langan bo‘ladi?

440. Tilshunoslikda valentlik nazariyasining shakllanishi qaysi davrga to‘g‘ri keladi?

441. “Maydon” so‘zi qaysi tildan olingan?

442.Tilshunoslikda maydon tushunchaning uzil-kesil shakllanishi qaysi olim nomlari bilan bog‘liq?

443. A.Nurmonov, H.Ne’matov, R.Rasulov, E.Begmatov, M.Abduvaliyev, T.Mirzaqulovlar kabi tilshunoslar qaysi tutash soha yoki nazariya rivojiga xizmat qilganlar?

444.Insonning sezgi organlari yordamida hosil qilgan bilimi hissiy yoki amaliy bilim sanaladi. Bulardan tashqari, inson xayol surish, nutq yordamida ham bilimga ega bo’lishi mumkin. Bilishning mazkur yo’li nima deb ataladi?

445.Tilshunoslikda qaysi olim rahbarligidagi naturalistik yo’nalish maydonga keldi? Bu yo’nalish tarafdorlari biologiya qonunlarini tilning ichki tuzilish tarixiy taraqqiyotiga nisbatan qo’llashga intildilar.

446. … tushunchasi muayyan tarixiy davr, konkret jamiyat, elat va millat, shuningdek, inson faoliyati yoki turmushining o‘ziga xos sohalarini izohlash uchun qo‘llaniladi. Nuqtalar o’rniga mos javobni belgilang.

447.Arablar kishilar hayotini necha turga bo’lishgan va ular qaysilar?

448. Nechanchi asrdan e’tiboran kultura so‘zi bilan insonning faoliyati, uning aniq bir maqsadga yo‘nalgan fikrlashi tufayli yuzaga kelgan barcha narsalar tushunila boshlangan?

449.Quyidagilardan qaysi biri “Ma’rifat asri” sifatida e’tirof etiladi?

450. Qaysi nuqtayi nazarda madaniyatning alohida elementlari - urf-odatlar, faoliyatlar, qadriyatlar, ideallarning turlari va h.k.ga e’tibor qaratiladi?

451.Lingvokulturologiya qanday fan?

452.Quyida kimning fikri keltirilgan: “...insonning faoliyati madaniyat sifatida tushuniladi va uni tashkil etadi. Madaniyat yuksak qadriyatlarni inson qadr-qimmatini madaniylashuv yo‘li bilan amalga oshishidir”

453.Rus tilshunosligida konsept tushunchasi XX asrning birinchi choragida qaysi faylasuf tomonidan ilmiy muomalaga kiritiladi?

454.Madaniyat konseptlarini kim ikki guruhga: “fazoviy”, falsafiy kategoriyalar, ya’ni madaniyatning universal kategoriyalari (vaqt, makon, sabab, o‘zgarish, harakat) hamda ijtimoiy kategoriyalar, ya’ni madaniyat kategoriyalari (erkinlik, huquq, haqiqat, mehnat, boylik, mulk)ga ajratadi?

455.Konsept termini tilshunoslikda qaysi davrga qadar tushuncha so‘ziga sinonim sifatida ishlatilgan bo‘lsa, bugungi kunga kelib uning izohi tushuncha terminiga nisbatan kengayganini ko‘rish mumkin?

456. Qaysi olim konseptni tushuncha ekanligini, bu tushuncha ortida esa ijtimoiy yoki subyektiv tarzda anglanuvchi, inson hayotining muhim moddiy, aqliy, ruhiy tomonini aks ettiruvchi, o‘z tarixiy ildizlariga ega bo‘lgan, xalqning umumiy tajribasini aks ettiradigan mazmun turishini ta’kidlagan?

457. Quyidagi fikrlar kimga tegishli: “Lingvokulturologik tadqiqotlarda aynan konseptning ifodalanishi muammolariga juda katta e’tibor qaratilmoqda, internet materiallari bilan tanishganda, masalan, Rossiyadagi tilshunosliklarda bu yo‘nalish nihoyatda keng tarqalganini ko‘rish mumkin, bu boradagi ishlarni sanab, sanog‘iga yetish mushkul…”?

458. Qaysi nuqtayi nazar tarafdorlari madaniyatni jamiyatning ma’naviy hayoti, ma’naviy ijodning g‘oyalari va mahsulotlari sifatida izohlashadi, jamiyatning ma’naviy hayoti madaniyatdir deyishadi (L. Kertman)?

459. Qayerda “madaniyat” so‘zi dastlab insonning tabiatga ko‘rsatadigan maqsadga muvofiq ta’siri, shuningdek, insonga ta’lim-tarbiya berish ma’nosida tushunilgan (lot. cultura - yerni ishlash, parvarishlash; tarbiya, rivojlanish, hurmatlash, ehtirom; ruschadagi “kultura” so‘zi ham shundan olingan)?

460. “Madaniyat” so’zi qaysi tildan olingan?

461. “Madaniyat” qaysi so‘zdan kelib chiqqan?

462. Qaysi nuqtayi nazarda madaniyatga ko‘plab matnlarga qaralgandek munosabatda bo‘linadi. Ular uchun madaniyat – matnlar majmuyi, aniqrog‘i, matnlar majmuyini yaratuvchi mexanizm sanaladi (Yu.M.Lotman)?

463. Konsept qaysi so‘zning kalkasi?

464. Uy konsepti o‘zbek kishilarining tafakkurida qanday assotsiatsiyalanadi?

465. So‘zlarning sintaktik valentligi qaysi til birliklarida ko‘rinadi?

466. L.Tenyer fe’llarni necha valentlikkacha ajratadi?

468. Har qanday gap asosida fe’l yotadi deb hisoblash qanday nazariya asosi sanaladi?

469. “Semantik valentlik ma’noning alohida uzvlari chatishuviga asoslanadi”, degan fikrlar muallifi kim?

470. Bunda so‘z (fe’l ham) birikuv imkonini sememasining ma’lum semasi asosida yuzaga chiqargan bo‘lmaydi. Bu fikr qaysi valentlik turiga xos?

471. Men – talaba. Ushbu bog‘lanish qaysi valentlik turiga kiradi?

472. O‘zbek tilidagi fe’llarning mazmun valentligi aktanti sintaktik jihatdan asosan to’ldiruvchi(vositasiz) va ko‘chima gap vazifasini o’taydi, degan fikrlar muallifi kim?

473. Uyga bordim. Ushbu bog‘lanish qaysi valentlik turiga kiradi?

474. Shaharni kezdim. Ushbu bog‘lanish qaysi valentlik turiga kiradi?

475. O‘qigani uchun qiynalmadi. Ushbu bog‘lanish qaysi valentlik turiga kiradi?

Sabab valentligi

O‘rin valentligi

Vosita valentligi

Holat valentligi

476. Qalam bilan yozdi. Ushbu bog‘lanish qaysi valentlik turiga kiradi?

477. Avtobus orqali keldi.Ushbu bog‘lanish qaysi valentlik turiga kiradi?

478. Baqirib-baqirib gapirdi. Ushbu bog‘lanish qaysi valentlik turiga kiradi?

479. So‘zning leksik ma’nosidan, ya’ni leksemaning sememasidan boshlanadi. Ushbu fikr qaysi valentlik turiga xos?

480. Kesim ifodalangan so‘zning shu so‘zdan anglashilgan harakat, holat, belgi mansub bo’lgan leksik birlikni birikma uchun talab qiladi. Ushbu fikr qaysi valentlik turiga xos?

481. Pichoq bilan kesdim.

Ushbu bog‘lanish qaysi valentlik turiga kiradi?

482. Bioakustikada birinchi kechim qaysi?

483. Buoakustikada qaysi kechim fizik akustika kechimlari bilan bir xil emas.

484. Inson oddiy so‘zlashuvda qancha balandlikdagi tovushni qo'llaydi?

485. Erkaklarning tovush paylari necha yoshdan qalinlashadi?

486. Erkaklarning tovushi yo'g'on va past , ayol va bolalarning tovushi ingichka va baland eshitiladi. Bu qaysi nutq a’zosi ishtirokiga bog’liq?

487. Qanday tovushlar eng cho'ziq tovushlar hisoblanadi?

487. Qanday tovushlar oniy, qisqa tovushlar hisoblanadi?

489. O'pkadan kelgan havoning nutq organiga urilish davomiyligi bilan o'lchanadi. Nutq tovushlarining qaysi jihati?

490. Tovush sifati bu qaysi?

491. Tovush paylari ishtirokisiz boshqa nutq organlarida, havo ularga urilishi natijasida hosil bo'ladi.Bu qaysi hodisaga nisbatan ishlatilgan?

492. Lisoniy birliklarning muayyan birlashtiruvchi ma’no asosida ma’lum paradigmalaraga birlashuvi tilshunoslikda qanday nazariyani vujudga keltirdi?

493. Lisoniy birliklarning muayyan birlashtiruvchi ma’no asosida ma’lum mazmuniy uyalarga birlashtirib o‘ganish dastlab qayerda rivojlangan edi?

494. Lisoniy birliklarning muayyan birlashtiruvchi ma’no asosida ma’lum mazmuniy uyalarga birlashtirib o‘ganish Yevropada nechanchi asrda shakllandi?

495. Ideografik lug’atlarda so’zlar qanday joylashadi?

496. “At –tuhfatuz – zakiyati fil-lug’atit turkiya”(muallifi noma’lum) , Muhammad Chingiy “Kelurnoma” asarlarini qanday lug‘atlar safiga kiritishimiz mumkin?

497. 15 bob, 9 guruhdan iborat bo’lib, oxirgi bobda ismlar 9 mavzuiy guruhga bo‘lib o’rganilgan asar?

498. Tilning taraqqiyot bosqichlarini o‘rganishda tilshunoslik qaysi sohaga tayanadi?

499. Son to‘g‘risidagi ilm – bu substansiya bo‘laklarini bir-biriga ko‘paytirish, birini ikkinchisiga bo‘lish, birini ikkinchisiga qo‘shish, birini ikkinchidan ayirish, agarda bu bo‘laklarning negizi bo‘lsa, negizini topishga va ularning muvozanatini aniqlashga qaratilgan ilmdir, degan fikrlar muallifi kim?

500. Qaysi bilish shakli dunyo, uning “birinchi” asoslari, hodisalarning universal o‘zaro aloqasi, borliqning umumiy xossalari va qonunlari haqida tasavvurni shakllantiradi?