2030 yilga qadar elektr energetika tarmog’ida ishlab chiqarish quvvatini rivojlantirish hamda yirik investitsiya loyihalarini amalga oshirish dasturlariga aniqlilik va qo’shimchalar kiritish. Mikrogeslar

Balast yuki. Balast yukida, avtomatik tarzda ta'minlaydigan har qanday qo'shimcha yukni tushunish kerak.
Ayrim iste'molchilar o'rtasida elektr energiyasini qayta taqsimlash, masalan, turli xil maishiy texnika (1.5-rasm).



GENERATOR

RUXSAT ETILGAN YUKLAMA


GEG__________________________________
ge



NAZORAT YUKLAMA BALANSI

YUKLAMA
BA LANSI


Balans yukidan foydalanish sxemasi [1]
Balast yukining afzalligi elektromexanik asboblarni turbinli tezlikni barqarorlashtirish tizimidan butunlay yo'q qilishdir. Bunday nazorat qilish tizimi yuqori tezlikka ega bo'lishi mumkin, bu esa elektr ta'minotining chiqish voltajining sifatiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Gidroenergetikaning aylanish chastotasining barqarorlashuviga asoslangan holda, umumiy sanoat ishlab chiqaruvchilari generatorlar rotorining mexanik chidamliligidan katta zaxiralarsiz foydalanilishi mumkin [1].
Qurilish ob'ektlarini tanlash mikrogidroelektr stansiyasining joylashishiga bog'liq. Bu kelajakda foydalanuvchi tabiiy sharoitlari, salohiyati va istaklari bilan belgilanadi. Bu muammolarning barchasi tabiatda murakkab va gidrologik parametrlar va elektr, qurilish va iqtisodiy masalalarni o'z ichiga oladi.


Bugungi kunda mini GESlarning butlovchi qismlari yetishmasligi,O‘zbekistonda ayni paytda generatorlar yo‘qligi va xorijdan xarid qilinishi eng katta muammomiz hisoblanadi. Qurilmadagi eng qimmat tarkibiy qism ham aynan generator hisoblanadi. Agar vatanimizda bu uskuna ishlab chiqarila boshlansa, qurilmamizning tannarxi ikki barobargacha arzonlashgan bo‘lar edi. Umid qilamizki, ana shunday ishlab chiqaruvchilar yurtimizda albatta paydo bo‘ladi, bundan tashqari buyurtmachilarning ehtiyojlarini hisobga olgan holda miniGES ishlab chiqaruvchilar tashkil qilinsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi.

1.3 MiniGES yirik ishlab chiqaruvchilari

Hozirgi kunda ko'pgina kompaniyalar har xil bosim va oqim oralig'ida ishlashga mo'ljallangan turli xil quvvatli gidroelektr stansiyalarini ishlab chiqarishadi. Ushbu mini gidroelektr stansiyalarni ishlatish oson va ishonchli ishlashi doimiy texnik xodimlarni talab qilmaydi, maxsus tayyorgarliksiz odamlar tomonidan o'rnatilishi va ishga tushirilishi, zarur uy jihozlarini elektr energiyasi bilan ta'minlashi va ko'chma (ko'chmanchi) xususiyatdagi sharoitda foydalanish mumkin. Mashhur firmalarning mahsulotlarini misollarni ko'rib chiqamiz.

Ushbu bo'limlararo ilmiy-texnikaviy assotsatsiya 1988 yilda tashkil etilgan bo'lib, 5000 kVt quvvatga ega kichik gidroelektr stantsiyalar va 3 dan 100 kVt quvvatga ega Mini GES uchun gidravlik qurilmalarni ishlab chiqarish, ommaviy ishlab chiqarish, to'liq yetkazib berish va o'rnatish bo'yicha ixtisoslashgan [3].

„MNTO INSET " shuningdek, kichik gidroelektr stansiyalarni qurish joylarini aniqlash, investitsiyalarni oqlash uchun hisob-kitoblarni amalga oshirish, biznes-rejalarni ishlab chiqish, texnik-iqtisodiy asoslash va loyiha-smeta hujjatlarini ishlab chiqish uchun daryolar so'rovini o'tkazadi.
INSET tomonidan ishlab chiqarilayotgan mini gidroelektr stansiyalarning asosiy texnik tavsiflari quyidagi jadvallarda keltirilgan (1.1, 1.1, 1.3) [3]:

1. 
   Kichik GESning stanoklardagi to'liqligi va massa-o'lchovli xususiyatlari propel turbinalari bilan
   

	Mini GES larning ko’rinishlari
PARAMETR	MiniGES 10 kvt		MiniGES 15 kvt	MiniGES 50 kvt		MiniGES 100 kvt
Quvvat	0.6-4.0	2.2-10.0	3.5-15.0	10.0-30.0	10.0-50.0	40.0-100.0
Oqim tezligi	2.0-4.5	4.5-10.0	4.5-12.0	2.0-6.0	4.0-10.0	6.0-18.0
Ishlatilgan suv	0.07-0.14	0.10-0.21	0.10-0.30	0.3-0.8	0.4-0.9	0.5-1.2
Chastota	1000	1500	1500	600	750	1000
Nominal kuchlanish	230		400	230, 400		230,400
Tokning nominal chastotasi	50		50	50		50

1998 yildan beri muvaffaqiyatli faoliyat yuritadigan Kanada kompaniyasi mini gidroelektr stansiyalarni ishlab chiqaradi va ularni dunyoning 80 dan ortiq mamlakatlarida tarqatadi. [2] PowerPal mahsulotlari jadvallar (1.4; 1.5) da taqdim etiladi [2]:

Jadval 1.4–Model: МХГ-T5

	MGH-T5