2022-yil 23-fevral, №7 (9384)

Eskartma:
maqolani tayyor-
lashda Аfg‘onistonda nashr qilin-
gan “Аfg‘onistonda o‘zbek milliy 
g‘oyasi va til ta’limi dasturlari”
kitobidan va Afg‘oniston fuqarolari-
ni o‘qitish ta’lim markazida o‘tka-
zilgan “O‘zbekiston va Afg‘oniston 
davlatlari o‘rtasida o‘zaro hamdo‘st-
lik va hamkorlik aloqalarini rivojlan-
tirishda Afg‘oniston fuqarolarini
o‘qi 
tish ta’lim markazining tutgan 
o‘rni” mavzusidagi ilmiy-amaliy an-
juman materiallaridan foydalanildi.
Iqbol SHAMSIDDINOVA,
TerDU o‘zbek tili fani o‘qituvchisi, 
Xalq ta’limi a’lochisi
Afg‘oniston maktablarida ta’lim-
ning, asosan, arab yozuviga asos-
langan fors alifbosida olib borilishi 
ularning nutqida arabiy so‘zlarning 
ko‘payishiga yo‘l ochib bergan bo‘lsa, 
davlatning bir necha yillar Amerika 
mustamlakasi tasarrufi da bo‘lganligi 
inglizcha so‘zlarning kirib kelishiga 
zamin yaratib berdi. Masalan, 
divan–
kavch, konditsioner–yesi, qalam–pen-
sil, tort–keyk, grammatika–gramar, 
bakalavr–lessons, magistr–mostar, 
stakan–gilos, oila–fomil, velosiped–
boyskl
va hokazo… Bu ikkinchi ho-
lat, albatta, noto‘g‘ri emas. Chunki 
yer yuzida biror til yo‘qki, boshqa til-
dan so‘z olmagan bo‘lsa. Hamma til-
ning tarkibida boshqa tillardan kirgan
olinma so‘zlar bo‘ladi, albatta. Bosh-
qa tildan kirgan so‘zning o‘z tilimiz-
dagi muqobili topilmagach, o‘sha 
so‘zni o‘z holicha qabul qilamiz. 
Ammo, ikkinchi tomondan, bu holat 
afg‘onistonlik o‘zbeklar sof o‘zbek 
adabiy tilidan uzoqlashib borayot-
ganligidan dalolat emasmi? Afg‘onis-
tonlik o‘zbeklarning nutqida so‘zni 
forscha aytib, qo‘shimchani o‘zbek-
cha yoki, aksincha, so‘zni o‘zbek-
cha aytib, forsiy izofa va qo‘shim-
chani ishlatish holatlari juda ko‘p 
uchraydi. Masalan: 
men bu ishni yak 
ro‘zda(bir kunda) tugataman. Men 
yozgan maqolot (maqolalar) shu yer-
da jamlangan. Afg‘oniston davlathoyi 
peshraftlarga yetishi lozim.
Mahalliy