370
rivojlanishi, boshqariladigan texnik qurilmalar, biotexnologik jarayonlar, apparatlar
va tizimlarning yanada takomillashishi va murakkablashishiga olib keladi. Ularning
eksperimental rivojlanishi tobora ko’proq vaqt va moddiy resurslarni talab qila
boshladi, hamda bir qator hollarda uni to’liq amalga oshirish maqbul echimga ega
bo’lmagan muammoga aylantirdi. Bunday sharoitda, qurilmalar, texnologiyalar
va tizimlarning xususiyatlarini nazariy va hisoblash tahlilining qiymati sezilarli
darajada oshdi. Bunga, shuningdek, kompyuter texnikasi va sonli usullarni
takomillashtirishdagi yutuq ham yordam berdi, bu esa katta hajmli xotiraga ega
zamonaviy kompyuterlarning paydo bo’lishiga va arifmetik amallarni bajarish
tezligiga olib keldi. Natijada biotexnologiyaning texnik qurilmalari, texnologik
jarayonlari, apparatlari va tizimlarini modernizatsiya qilish uchun moddiy baza
vujudga keldi.
Biotexnologik tizimlarni modellashtirish, noaniq bo’lgan axborot ko’rsat-
kichlarini hisobga olgan holda, matematik modellar metodologiyasiga asoslangan,
biotexnologik tizimlar asosiy elementlarining ishlash dinamikasini kuzatish asosida,
operatsion boshqaruv rejimida optimal qarorlar qabul qilish imkonini beradi.
Biotexnologik jarayonlar va tizimlar sohasidagi asosiy tushuncha, bu
biotexnologiya tushunchasidir Biotexnologiya - bu xalq xo’jaligi va inson faoliyatining
turli sohalari uchun qimmatli mahsulotlarni maqsadli ishlab chiqarish bo’lib, bu esa
o’z navbatida mikroorganizmlarga asoslanadi,
Ushbu maqolada biotexnologik jarayonlarning issiqlik uzatishning statsionar
bo’lmagan matematik modeli ko’rib chiqiladi.
Biotexnologik jarayonlarda temperatura taqsimotining tabiati unda sodir
bo’ladigan jarayonlarni tahlil qilishda o’ta muhim ahamiyatga ega, chunki temperatura
texnologik jarayonning asosiy parametrlaridan biridir. Birinchidan temperatura,
biokimyoviy muvozanat holatiga va reagentlarning maksimal muvozanat darajasiga
bog’liq. Ikkinchidan esa, biokimyoviy reaktsiyalar tezligi temperaturaga bog’liq.
231
Kirish.
Iqtisodiy jarayonlarning asosiy yo'nalishi - bu biotexnologik jarayonlarni optimal boshqarish bo‘lib, uning asosida
jarayonning asosiy qonuniyatlarini aniqlashdan iborat. kerak. Biotexnologik ob'ektlarni tahlil qilish va sintez qilish muammolarini,
zamonaviy echimining asosini modellashtirish tashkil etadi. Modellashtirishning mohiyati, uning strategiyasi bilan belgilanadi, u har
qanday tizim muammosini hal qilishda qo'llaniladigan umumiy tamoyillarga asoslanadi.
Bunday holda, tizimni formallashtirish, tizimning chiqish o'zgaruvchilari, uning ichki parametrlari va kirish o'zgaruvchilari, shu
jumladan boshqarish mumkin bo‘lgan va tasodifiy ta'sirlar o'rtasidagi munosabatni aks ettiruvchi matematik model yordamida amalga
oshiriladi. Matematik modellashtirish metodologiyasi – bu modellarni to‘liq ishlashini nazarda tutadi. Amaliy biotexnologiyalarning,
moslashuvchan avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish tizimlari va qurilmalarning, boshqa yuqori texnologiyalarga asoslangan tez
o‘zgarayotgan tarmoqlarning rivojlanishi, boshqariladigan texnik qurilmalar, biotexnologik jarayonlar, apparatlar va tizimlarning yanada
takomillashishi va murakkablashishiga olib keladi. Ularning eksperimental rivojlanishi tobora ko'proq vaqt va moddiy resurslarni talab
qila boshladi, hamda bir qator hollarda uni to'liq amalga oshirish maqbul echimga ega bo'lmagan muammoga aylantirdi. Bunday
sharoitda, qurilmalar, texnologiyalar va tizimlarning xususiyatlarini nazariy va hisoblash tahlilining qiymati sezilarli darajada oshdi.
Bunga, shuningdek, kompyuter texnikasi va sonli usullarni takomillashtirishdagi yutuq ham yordam berdi, bu esa katta hajmli xotiraga
ega zamonaviy kompyuterlarning paydo bo'lishiga va arifmetik amallarni bajarish tezligiga olib keldi. Natijada biotexnologiyaning texnik
qurilmalari, texnologik jarayonlari, apparatlari va tizimlarini modernizatsiya qilish uchun moddiy baza vujudga keldi.
Biotexnologik tizimlarni modellashtirish, noaniq bo'lgan axborot ko'rsatkichlarini hisobga olgan holda, matematik modellar
metodologiyasiga asoslangan, biotexnologik tizimlar asosiy elementlarining ishlash dinamikasini kuzatish asosida, operatsion boshqaruv
rejimida optimal qarorlar qabul qilish imkonini beradi.
Biotexnologik jarayonlar va tizimlar sohasidagi asosiy tushuncha, bu biotexnologiya tushunchasidir Biotexnologiya - bu xalq
xo'jaligi va inson faoliyatining turli sohalari uchun qimmatli mahsulotlarni maqsadli ishlab chiqarish bo'lib, bu esa o'z navbatida
mikroorganizmlarga asoslanadi,
Ushbu maqolada biotexnologik jarayonlarning issiqlik uzatishning statsionar bo'lmagan matematik modeli ko'rib chiqiladi.
Biotexnologik jarayonlarda temperatura taqsimotining tabiati unda sodir bo'ladigan jarayonlarni tahlil qilishda o'ta muhim
ahamiyatga ega, chunki temperatura texnologik jarayonning asosiy parametrlaridan biridir. Birinchidan temperatura, biokimyoviy
muvozanat holatiga va reagentlarning maksimal muvozanat darajasiga bog'liq. Ikkinchidan esa, biokimyoviy reaktsiyalar tezligi
temperaturaga bog'liq.
( )
÷
÷
ø
ö
ç
ç
è
æ
÷
ø
ö
ç
è
æ -
-
=
*
2
0
1
exp
Do'stlaringiz bilan baham: 
