2021-yil 25-noyabr 2021-yil

Рўр = 
⅀
 Кў
i
 ;
 i=1
Бунда: Рўр – корхоналарнинг алоҳида кўрсаткичлари бўйича жамланган 
рейтинг миқдори;
⅀
 - 
барча кўрсаткичларнинг эгаллаган ўринларини қўшиш белгиси;
i – 
рейтинг тизимига киритилган 
i
- кўрсаткичнинг тартиб рақами;
n – рейтинг тизимига киритилган кўрсаткичларнинг умумий сони;
Кў
i 
– рейтингни
аниқлашда иштирок этадиган 
i
– кўрсаткичнинг номи.
Мамлакатимиз олимлари ва хорижий олимлар адабиётларида рейтинг кўр-
саткичи бўйича эгаллаган ўринларни қўшиш усули ҳам алоҳида усул сифатида 
кўрсатилган. Аммо бу усулларнинг методологик асоси рейтинг балларини қў-
шишда бир хил бўлганлиги учун уларни умумлаштирган ҳолда ифодалаш ҳам 
мақсадга мувофиқдир. Юқорида таъкидланганидек, кўрсаткичлар қиёсланади-
ган ҳолатга келтириб, ўринларни қўшиш усулини қўллаб, моҳиятлилик коэффи-
циентини ҳам инобатга олган ҳолда, рейтинг кўрсаткични аниқлаш учун қуйида-
ги формуладан фойдаланишни тавсия қиламиз:
п
Ккj = 
⅀
Бij * Км
i
; ( 3 )
i=1

---

179
Бунда Бij - i- кўрсаткичнинг, j-объектдаги бали, яъни ҳар бир объектнинг ҳар 
бир кўрсаткич бўйича эгаллаган ўринлари.
Км
i
– i-кўрсаткичнинг моҳиятлилик коэффициенти.
Таҳлил натижасида шу кўрсаткични яхшилаш чора-тадбирлари ишлаб чиқи-
лиши керак бўлади. Рейтинг кўрсаткичларидан фойдаланиб қилинадиган таҳлил 
илғор тажрибани аниқлаш ва уни жорий қилиш учун ҳам тегишли хулоса чиқа-
риш имконини беради.
Хулоса ва таклифлар
Корхоналар рейтинг даражаси шаклланиши учун албатта рейтингга кири-
тилган субъектларда содир бўлган жараёнлар натижаси лозим бўлади ва ушбу 
жараёнлар аниқ рақамларда ифодаланган кўрсаткичларда ҳам ўз тасдиғини то-
пиши лозим.
Рейтинг тизимида баҳолашнинг ўринларни қўшиш усули, кўриб ўтганимиз-
дек, маълум қулайликларга эга. Чунки, ушбу ҳолатда ҳар бир кўрсаткич бўйича 
автотранспорт корхоналарининг эгаллаган ўринларини аниқлаш кифоя. Бу ҳеч 
қанақа қўшимча ҳисоб-китобларни талаб қилмайди. Бироқ шуни инобатга олиш 
лозимки, бу усулнинг айрим камчиликлари ҳам мавжуд. Хусусан, кўрсаткичлар-
нинг ўринлар ўртасидаги миқдори ҳар хил даражада бўлиши мумкин. Рейтингни 
баҳолашнинг ушбу усули соддалиги, амалиётда қўллаш осонлиги ва аниқлиги 
билан фарқ қилади. Шу туфайли мазкур рейтинг кўрсаткичидан ҳам бемалол 
амалиётда фойдаланиш мумкин бўлади.