2021-yil 25-noyabr 2021-yil

Манба
 (
Ким
?)
Хабар
 (
нима
дейди
?)
A
лоқа
воситалари
(
қайси канал
?)
A
дрес
(
кимга
?)
Самарадорлик
(
қандай
натижа
билан
?)
Кодлаш Қайта кодлаш
1-расм. Гарольд Лассуэллнинг коммуникация модели
Ушбу модел коммуникацияни маълум бир алоқа воситалари ёрдамида қабул 
қилувчига етказадиган ва шу билан аниқ таъсирга эришадиган жараён сифатида 
тушунтиради. Реклама мулоқотида воқеликни ифодалашнинг турли шакллари 
восита сифатида ҳаракат қилади.
Таърифларни таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, “коммуникация” атамаси 
учта асосий талқинга эга:
- ахборот, билимларни бир шахсдан бошқасига ўтказиш жараёни, маълумот 
манбасидан қабул қилувчига бўладиган жараён;
- ушбу жараённинг таркибий асоси бўлган алоқалар ва муносабатлар тўпла-
ми (коммуникация таъсир қилиш воситаси сифатида қаралади);
- жамият ва унинг таркибий қисмларига таъсир ўтказиш мақсадида маълу-
мотларни узатиш ва алмашиш.
Демак, коммуникация - бу турли хил маълумотларни яратиш, узатиш ва қа-
бул қилиш имконини берадиган ўзаро таъсир жараёни ва алоқа усуллари ҳисо-
бланади. Реклама нуқтаи назаридан коммуникация - ахборотни узатиш жараёни 
бўлиб, унинг мақсади жўнатувчи томонидан берилган жавоб бўлиб, хабарни қа-
бул қилувчини хабар манбаи сифатида ишлайдиган реклама берувчига фойдали 
ҳаракатларни қилишга ундайди.
Реклама амалиётида коммуникация стратегиясининг асосий вазифаси 
брендни ривожлантириш учун ахборотни қўллаб-қувватлашдир. Коммуника-

---

187
ция стратегияси жойлашишни аниқлаш, ижодий стратегия ва медиа стратегия-
сига асосланган бўлиб, у мақсадли аудиторияга таъсир ўтказиш учун энг самара-
ли воситалар тўплами ва ушбу воситалардан фойдаланишнинг аниқ дастуридир. 
Коммуникация стратегиясини ишлаб чиқиш мақсадли аудиториянинг афзалли-
клари ва бошқа омилларни ҳисобга олган ҳолда бозорнинг ҳақиқий эҳтиёжлари 
асосида амалга оширилади. Коммуникация стратегиясини ишлаб чиқишнинг 
мақсади истеъмолчи ва бренд ўртасидаги ўзаро алоқаларни бошқариш, истеъ-
молчи ва бренд ўртасида самарали ҳамда башорат қилинадиган алоқани шакл-
лантириш ва истеъмолчининг фикри, вақт ва бозор талабларига мувофиқ бренд-
ни такомиллаштиришдир. Коммуникация стратегиясини ишлаб чиқиш жараё-
нида вазифалар таҳлил қилинади, асосий хабар (key message) ва алоқа мақсади 
шаклланади, асосий элементлар аниқланади, уларнинг ёрдамида мақсадли ауди-
тория вакилларига самарали хабар етказилади. Реклама нафақат ушбу асосий 
хабарни мақсадли аудиторияга етказиши, балки харидорни ушбу маҳсулот ноёб 
ва сотиб олишга арзийдиганлигига ишонтириши керак. 
Демак, коммуникация стратегияси - бу бозорни таҳлил қилиш, жойлашиш-
ни аниқлаш, самарали воситалар ва реклама каналларини танлаш ва ниҳоят, 
ёрқин ижодий ечимларни ўз ичига олган брендни илгари суриш бўйича пухта 
ўйланган ва режалаштирилган ҳаракатлар режасидир. Ҳар қандай коммуника-
ция стратегиясининг ўзгармас элементлари мавжуд - бу алоқа мақсадлар, мақ-
садли аудитория, алоқа хабари, реклама воситалари ва манбалари. 
Интернетда коммуникация стратегиясини режалаштиришнинг ўзига хос 
хусусияти интернетнинг коммуникатив муҳити билан белгиланади. Биз интер-
нетни жойлаштириш учун қўшимча канал сифатида эмас, балки ноёб восита 
сифатида кўриб чиқамиз, шунинг учун интернетда стратегияни режалаштириш 
- бу онлайн майдонда имконият ва ресурсларни бирлаштиришдир. Шундай қи-
либ, биз интернетда коммуникация стратегиясини режалаштиришнинг ўзига 
хос хусусиятларининг мавжудлиги ёки йўқлиги тўғрисида хулоса қилишимиз 
мумкин, бу нафақат режалаштириш жараёнининг босқичларидан ўтиш, балки 
ушбу стратегияни яратишга умумий ёндашиш ва параметрлар асосида мутахас-
сис уни ишлаб чиқади.
Шунингдек, реклама компаниясининг натижаларини билвосита медиа кўр-
саткичлари бўйича текшириш мумкин. Классик аналитикада оммавий ахборот 
воситалари билан алоқалар сони ва фойдаланувчининг ҳаракатлари (ёқтиришлар, 
изоҳлар, репостлар, қарашлар ва бошқалар) учун рақамлар келтирилган. Бу ерда 
ҳамма нарса оддий туюлиши мумкин, аммо фақат тажрибали медиа жамоаси ушбу 
маълумотларнинг ҳажмини шарҳлай олади, чунки улар ўзлари ҳеч нарса бермай-
дилар. Қайси кўрсаткичлар билан таққослашни билмасангиз, видеоларни кўриш 
сони ҳеч нарсани англатмайди. Масалан, биз 5 марта томоша қилинганда видео 
хабарни етказа бошлайди ва тўғри идрокни шакллантиради. Ушбу тахмин бизни 
аллақачон кўриш сони маълумотларини изоҳлашга яқинлаштирмоқда. 
Муаммо фойдаланувчиларни рақамли ҳаракатларга ундаш бўлиши мумкин. 
Бундай ҳолда, уларнинг ҳаракатларини таҳлилий воситалар ёрдамида кузатиб 
бориш мумкин: сайтдаги ҳаракатлар (шу жумладан қўнғироқларни кузатиб 
бориш технологиялари ёрдамида қўнғироқлар), жамоатчилик, мобил дастур 
ва ҳатто баннер ичида. Бундай ҳолда сиз аналитик воситаларни олдиндан ўр-

---

188
натишингиз ва натижада олинган миқдорий қийматларни саноат, мижоз ва 
ўзингизнинг тажрибангиз маълумотлари асосида шарҳлашингиз керак. Сама-
радорликни баҳолаш кўплаб заиф томонларга эга. Масалан, рақамли ва бошқа 
каналларнинг умумий натижага қўшган ҳиссасини қандай аниқлаш мумкин ёки 
турли хил рақамли воситаларнинг ҳиссасини қандай баҳолаш мумкин? Бунинг 
бир неча усуллари мавжуд:
- эконометрик моделлар;
- тадқиқот техникаси;
- билвосита кўрсаткичлар бўйича;
- эксперт-субъектив модел;
- аналитик кўрсаткичларда атрибут моделлари.
Рақамли рекламада алоқа стратегиясини қўллашнинг юқоридаги йўнали-
шлари асосида сиз самарали реклама компаниясини ўтказишингиз мумкин:
- тўғридан-тўғри рақобатчилар орасида ҳам, умуман бутун тоифада ҳам 
маҳсулотни осон ва тезкор идентификациясини таъминлаш. Қоида тариқасида, 
ушбу босқичда товарнинг ташқи кўринишига, унинг қадоқлаш ва реклама мате-
риалларига катта эътибор қаратилади, уларнинг ёрдамида бренд ўз аудитория-
сига асосий хабарни етказишга интилади;
- рационал ёки ҳиссий мотивлар орқали истеъмолчига маълум бир маҳсу-
лотга бўлган эҳтиёжни тез ва аниқ етказиш. Баъзи ҳолларда, бундай «аргумен-
тация» сўзма-сўз маънога эга бўлиши ва маҳсулотнинг ҳақиқий тасвири бўлиши 
мумкин (масалан, унинг энг катта ва энг жозибали қиёфаси); бошқа ҳолатларда 
истеъмолчи онгида мавжуд бўлган тасвирлар ва стереотиплар тили ишлатилади 
(масалан, премиум парфюмерия учун қадоқлаш дизайни);
- тўғри танлов туйғусини яратиш. Товар дунёсига кириб (қадоқлаш ёки 
реклама билан шуғулланиш) истеъмолчи ўзи учун танланганлиги тўғрилигига 
ишонтирадиган янги, қўшимча реклама далилларини топиши керак, бу маълум 
реклама элементлари (сифат белгилари, профессионал тавсиялар ва бошқалар) 
мавжудлигида ифодаланган;
- қарор қабул қилиш, маҳсулотни сотиб олиш ёки уни тузатиш босқичида 
истеъмолчини қўллаб-қувватлаш. Ҳар қандай самарали қабул қилинадиган ва 
яхши эсда сақланадиган ҳар қандай ахборот блоклари (масалан, қўшимча фойда 
ва имтиёзлар ҳақида хабар) бундай аргументал «қўллаб-қувватлаш» вазифаси-
ни ўташи мумкин.