2021-yil 2020 2021 – O’quv yilida o’rta ta’lim maktablarining

3. O‘sib turgan rayhon misolida o‘simlik organlarining o‘zaro bog‘liqligi haqida

aytib bering?

Yer yuzidagi yashil o‘simliklar qancha ko‘p va xilma-xil bo‘lmasin, ular orasida juda katta umumiylik va o‘xshashlik bor. Bu umumiylik, birinchi navbatda, o‘simlik organlari- ning hujayralardan tuzilganligidir. ladi? 0 ‘simliklarda tuzilishi o‘xshash va muayyan bir xil va­ zifani bajaradigan hujayralar yig‘ilib, to‘qima hosil qiladi.

0 ‘simliklar esa organlardan tashkil topgan. Ildiz, poya, barg, gul va mevalar uning asosiy organlari hisoblanadi. 0 ‘simliklaming organlari bir-biri bilan mustahkam bog‘-

langan. Agar bir organ ishdan chiqsa, qolganlarining ham faoliyati buziladi.

0 ‘simlik tirik organizm, u oziqlanadi, nafas oladi, o‘sadi, gullab, meva beradi, ko‘payadi. Bir organda hosil bo‘lgan moddalar boshqa organlarga o‘tib, ulaming o‘sishi va ri- vojlanishi uchun sarflanadi. Masalan, bargda fotosintez ja­ rayonida hosil bo‘lgan oziq moddalardan o‘simliklaming boshqa barcha organlari foydalanadi. Yoki ildiz orqali tup- roqdan olinadigan suv va unda erigan mineral moddalar o‘simliklaming har bir hujayrasigacha yetib boradi. Organlardagi umumiylikni ifodalash uchun g‘o‘za miso- lida ayrim organlaming ishi bilan tanishib chiqamiz. G‘o‘za o‘qildiz tizimli o‘simlik. U ildiz tizimi orqali suv va unda erigan mineral tuzlami tinimsiz shimib oladi va poyaga uzatadi. Poya esa, o‘z navbatida, uni naychalari orqali barglarga o‘tkazadi. Barglarda (fotosintez jarayonida) o‘simlikning o‘sishi va rivojlanishi uchun zarur organik moddalar hosil bo‘ladi. Organlar o‘rtasidagi bog‘liqlik kurtak, g‘uncha va meva­ lar misolida yanada yaqqol ko‘zga tashlanadi. Ulaming bir

holatdan ikkinchisiga o‘tishida ildiz bilan barg juda muhim rol o‘ynaydi. G‘o‘za shonalagandan keyin pastki qismidan yuqoriga qarab gullay boshlaydi. Oldin ochilgan gullar- da hosil bo‘lgan ko‘saklar boshqalariga qaraganda ertaroq yetiladi. Qolgan ko‘saklami ham o‘simlik, o‘z navbatida, oziq moddalar bilan ta’minlab turadi.