2021-yil 2020 2021 – O’quv yilida o’rta ta’lim maktablarining

10-BILET

1. Qoplovchi to‘qimaning tuzilishi va vazifasi.

Qoplovchi to‘qimalar o‘simlikning barcha organla- rini tashqi tomondan qoplab turadi. Qoplovchi to‘qima o‘simlik organlarini himoya qilish funksiyasini baja-

radi. Bu to‘qima 3 ga bo‘linadi: epiderma, periderma va po'stloq. Epiderma barg va yosh novdalami qoplab turadi. Bu to‘qima bir qavat zich joylashgan shaffof hujayralardan tashkil topgan. Epiderma to‘qimasi tashqi tomondan kutiku-

la yoki mum bilan qoplanadi, bu suv bug‘lanishini kamay- tiruvchi moslanishdir. Barg va yashil poyalar epidermasida og‘izchalar bo‘lib, ular gaz almashinuvi va suv bug‘latishda ishtirok etadi. Ko‘p yillik o‘simliklaming poya va ildizla-

rida epiderma ikkilamchi qoplovchi to‘qima - periderma bilan almashinadi. Periderma po‘kak va boshqa hujayralar­ dan tarkib topgan. Po‘kak o‘lik hujayralardan iborat bo‘lib, uning qobig‘iga maxsus yog‘simon modda (suberin) shimilgan. Shuning uchun po‘kak o‘zidan suv va gazlami o‘tkazmaydi. Uning asosiy vazifasi o‘simlikni yozda yuqo- ri haroratdan, qishda sovuqdan va kasallik tug‘diruvchi mikroorganizmlardan saqlashdan iborat. Po‘kak hujayralari orasida yasmiqchalar shakllanadi. Daraxt va butalaming ta- nasi va ildizida har yili po‘kak to‘qimasining yangi qavati shakllanadi. Natijada po‘stloq qavati hosil bo‘ladi. Po‘stloq hujayralari cho‘zilish xususiyatiga ega bo‘lmaganligi sa- babli, daraxt va butalar tanasi yo‘g‘onlashgan sari po‘stloqda

yoriqlar paydo bo‘ladi.