|
Key words:
small business, medium sized
business, private entrepreneurship, taxеs, tax policy,
reform.
1
Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти ҳузуридаги Каттақурғон сервис техникуми катта ўқитувчиси.
Тел: +998
942811634.
E-mail:
Sherxonfn@mail.ru
.
250
“DEVELOPMENT ISSUES OF INNOVATIVE ECONOMY IN THE
AGRICULTURAL SECTOR”
International scientific-practical conference on March 25-26, 2021.
Web:
http://conference.sbtsue.uz/uz
Ҳар қандай мамлакат иқтисодиётидаги сингари Ўзбекистонда ҳам кичик бизнес ва хусусий
тадбиркорликни ҳар томонлама қўллаб
-
қувватлаш давлат сиёсатининг энг долзарб ҳамда муҳим
жабҳаларидан бўлиб келмоқда. Бу борада республикада амалга ошириб келинган комплекс чора
-
тадбирлар ичида солиқ сиёсати алоҳида аҳамият касб этади.
Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликка оид солиқ сиёсатидаги муаммоларнинг
сабабларини аниқлаш мақсадида бу соҳани иқтисодий рағбатлантириш учун солиқ механизмидан
фойдаланиш бўйича мамлакатимизда амалга ошириб келинган ислоҳотларни уларнинг моҳиятига
кўра бир нечта босқичларга ажратиб ўрганиш мақсадга мувофиқ.
Хусусан, 1998 йилдан, яъни Ўзбекистонда Солиқ кодекси қабул қилиниши билан кичик
бизнес ва хусусий тадбиркорликни солиққа тортиш ёки умуман уларни иқтисодий қўллаб
-
қувватлаш борасида
иккинчи муҳим босқич бошланганлигини таъкидлаш жоиз. Чунки, айнан шу
йилдан бошлаб кичик бизнесга солиқ юкини кескин камайтириш ва солиқ солишни
соддалаштириш тенденцияси амал қила бошлади. Бу босқичнинг асосий жиҳати –
кичик бизнес ва
хусусий тадбиркорлик субъектларига нисбатан солиқ солишнинг ихчамлаштирилган махсус
режимлари жорий қилинганидир. Айнан 1998 йилда микрофирма ва
кичик корхоналарга
умумбелгиланган солиқ режимидан соддалаштирилган режимга ихтиёрий асосда, яъни танлаш
ҳуқуқи билан ўтиш имконияти берилди. Солиқ солишнинг бу режимига ўтган корхонага
умумбелгиланган режимда тўланадиган олтита солиқ ва битта йиғим, яъни
юридик шахслардан
олинадиган фойда солиғи, қўшилган қиймат солиғи, мол
-
мулк солиғи, ер солиғи, экология солиғи,
ижтимоий инфратузилмани ривожлантириш солиғи ва ободонлаштириш йиғими ўрнига битта
ягона солиқ тўлаш ҳуқуқи берилди.
Қишлоқ хўжалик товар ишлаб
чиқарувчиларига ҳам 1999 йилдан ягона ер солиғи режими
остидаги солиқ солишнинг ихчамлаштирилган тартиби киритилди. Мазкур солиқ барча
умумдавлат ва маҳаллий солиқлар ҳамда йиғимлар ўрнига битта солиқ тўлаш имкониятини
яратган.
2005 йилда амалга оширилган
солиқ ислоҳотлари кичик бизнес субъектлари учун солиқ
юкининг янада енгиллашуви ва уларга солиқ маъмурчилигининг соддалашувига олиб келди.
Жумладан, 2005 йил 1 июлдан бошлаб микрофирма ва кичик корхоналар учун жамланган
ставкаси 15,2 фоизни ташкил этган ягона солиқ (12 фоиз) ва бюджетдан ташқари давлат мақсадли
жамғармаларига учта мажбурий ажратма (3,2 фоиз) бирлаштирилиб, ўрнига ставкаси 13 фоиз
миқдоридаги ягона солиқ тўлови киритилди. Кейинги йилларда ҳам ягона солиқ тўловининг
ставкаси 4 фоизга қадар мунтазам пасайтириб борилди. Шу сабабли, 2005
-2010
йилларни ўз ичига
олган даврни кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликка оид солиқ сиёсатининг учинчи босқичи
сифатида эътироф этиш мумкин.
Бироқ, ягона солиқ тўлови режимида солиқ юкининг умумбелгиланган солиқ режимидаги
нисбатан ҳаддан зиёд пастлиги ва маъмурчилигининг соддалиги сабаб, аксарият йирик бизнес
субъектлари ҳар хил чоралар орқали ягона солиқ режимига ўтиб кета бошладилар. Натижада, 2010
йилдан бошлаб ягона солиқни ҳисоблаб чиқишда энг кам меъёрлар
жорий этила бошланди.
Жумладан, 2010 йилнинг 1 июлидан бошлаб чакана савдо корхоналари, хизмат кўрсатиш
соҳасидаги микрофирмалар ва кичик корхоналар ягона солиқ тўловини худди шундай фаолият
турини амалга ошираётган якка тадбиркорлар томонидан тўланадиган
қатьий белгиланган солиқ
суммасидан кам бўлмаган миқдорда тўлайдиган бўлдилар. Бундан ташқари, 2011 йил 1 июлдан
бошлаб ягона солиқ тўловини тўловчилар учун шундай тартиб жорий қилиндики, унга кўра солиқ
тўловчилар ягона солиқ тўловини эгаллаб турган ер майдонидан келиб чиқиб ҳисобланадиган ер
солиғининг уч бараваридан кам бўлмаган миқдорда тўлайдиган бўлдилар. Бу каби базавий
меъёрларнинг киритилиши эса соддалаштирилган ягона солиққа тортиш тизимини аксинча
мураккаблашувига олиб келди. Бундан ташқари, солиқни ҳисоблаб чиқишда энг кам меъёрлар йил
сайин ўзгариб турди. Оқибатда 2019 йилда амалга оширилган туб солиқ ислоҳотлари натижасида
бундай базавий меъёрлар бутунлай олиб ташланди. Шундан келиб чиқадиган бўлсак, 2011
-2018
йиллар оралиғидаги давр республикада кичик бизнес солиқ режимларига хос тўртинчи босқич
саналади.
251
Do'stlaringiz bilan baham: |
