2021 abu rayhon beruniyning geodeziya faniga qo`shgan hissasi

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 5 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
838 
w
www.oriens.uz
June 
2021
 
 
ko‘rdim va shu on (ufq pasayishini o‘lchash usulini) sinab 
ko‘rishga kirishdim. Tog‘ tepasidan turib yerning lojuvard 
rangdagi osmon bilan tutashganini yaqqol ko‘rdim. Qarash 
chizig‘i vertikalga perpendikulyar bo‘lgan chiziqdan 00 341 
pasaydi. Perpendikulyar bo‘lgan tog‘ balandligini o‘lchadim, 
u shu yerda qo‘llanadigan o‘lchovda 652,055 cho‘zim 
(gaz)ga teng keldi». U burilish burchagini asturlob 
yordamida o'lchadi va sinuslar formulasi qonuniga amal 
qildi. Shuningdek, u hisoblashda algebradan foydalangan.
A = Tog'ning eng yuqori nuqtasi
B = Tog'ning eng past nuqtasi
h = Tog'ning balandligi 
C = A nuqtadan ko'rinadigan haqiqiy ufqning eng past nuqtasi.
AO = (r + h) - AOC uchburchagi gipotenuzasi. 
r = (r + h) *cos (

) Keyin o'ng tomonni r ni topish soddalashtirilishi mumkin. 
r = h*cos (

) / (1-cos (

)) 
1-rasm 
Yer aylanasining uzunligini aniqlash, Beruniy aytganidek, sahrolarni kezib 10 
yoy uzunligini aniqlashga nisbatan aniq va qulay. Shu bois, u trigonometrik 
usullardan foydalanib, tog‘ balandligini o‘lchashda avvalgi astronomlardan ham 
aniqroq natijaga erishgan. 
Yer aylanasining uzunligini topish haqida Beruniy bunday deydi: «Yer 
aylanasining uzunligini topish uchun hamma hollarda ham shu topilgan topilmani, 
ya'ni radiusni ikkilantirib 22 ga ko‘paytir, hosil bo‘lgan ko‘paytmani 7 ga bo‘l, 
shunda sen o‘lchagan birliklarda Yer aylanasining uzunligi kelib chiqadi». 
Beruniy aytgan amallarni bajarganda
L=2

R 

---