2019 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

Reja :

1.Fe`lning tuzilish jihatidan turlari.

2.Sodda fe`llar.

3. Juft fe`lllar.

4.Fe`lning modal shakllari.

5.Ko`makchi va to`liqsiz fe`llar
Fe’lning tuzilishiga ko'ra turlari

Fe’llar tuzilishiga ko'ra:

• 
  sodda,
  
• 
  qo'shma,
  
• 
  juft,
  
• 
  takroriy
  

Sodda fe’l иir asosdan tashkil topadi, yasama yoki tubligiga ko'ra sodda tub fe’l (bormoq, kelmoq, o'qimoq, yozmoq, o'tirmoq, turmoq, to'xtamoq) va sodda yasama

fe’lga (kechikmoq, birlashmoq, ranjimoq, oqarmoq, garangsimoq) bo'linadi.

Qo'shma fe’l.

Yangi atash ma’nosiga ega bo'lgan birdan ortiq asosdan tashkil topadi. Uning tarkibi fe’l + fe’l (sotib olmoq, olib bormoq, yoki fe’l bo'lmagan so'z+fe’l (vafot et/qil) bo'lishi mumkin.

Fe’l + fe’l

sotib olmoq, olib bormoq, olib kelmoq, olib chiqmoq, olib qochmoq, ishlab chiqarmoq, chiqarib olmoq, sotib yubormoq, qarab qolmoq

Fe’l bo'lmagan so'z+fe’l

vafot et/qil, voz kech, voyaga yet, voqe bo'l, garov bog'la/o'yna, girgitton bo'l, giriftor bo'l/qil, gum bo'l/qil, gumdon bo'l/qil, da’vat et/qil, yod et/ol, jabr ko'r/qil, javob ber/ol/qaytar, jazm et/qil, jalb et/qil, jiz et, jilva qil, jilo ber, judo bo'l/qil, zabt et/qil, zada bo'l/qil, zikr et/qil, soz bo'l/ket, zomin bo'l, zor

bo'l/qil, izza bo'l/qil, izn ber/so'ra, izhor et/qil, imo et/qil, inkor et/qil, intizor bo'l/et/qil, in’om et/qil, isyon ko'tar/qil, isloh et/qil, isnod keltir)

Qo'shma fe’llar yasama so'z bo'lib, qismlari doimo ajratib yoziladi.

Juft fe’l

Birdan ortiq fe’lning juftlashib birikuvidan tashkil topadi. Tarkibi quyidagicha bo'lishi mumkin:

1) biri ravishdosh, ikkinchisi boshqa shaklda: aylanib-o'rgilmoq, yeb-ichmoq, yelib-yugurmoq, yayrab-yashnamoq, o'ynab-kulmoq, qo'llab-quvvatlamoq, gapirib yurmoq;

2) ikkisi ham bir xil shaklda (ko'makchi fe’lli so'z qo'shilmasining juftlashgan shakli ham shunga kiradi): o'tgan-ketgan, o'tgan-qaytgan, o'lib-tirilib, o'lib-qutulib,

qolgan-qutgan, qizarib-bo'zarib, qisinib-qimtinib, qo'llab-quvvatlab, qo'shilib-qorilib, hormay-tolmay; aytdim-qo'ydim, yozding-olding, chiqdi-qoldi, o'qidik-tashladik va hokazo.

Takroriy fe’l

yurib-yurib, kula-kula, yig'lay-yig'lay, turib-turib, pishgan-pishgan,

chiniqqan-chiniqqan.

Ko'pgina fe’l takror yo juft qo'llanganda boshqa turkumga ko'chishi mumkin: ur-yiqit, yurish-turish, yemoq-ichmoq, yugur-yugur, chop-chop, oldi-berdi, bordi-keldi, oldi-sotdi, dedi-dedi (ot); kuydi-pishdi (sifat).

•