2019 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

Kirish so'z va kirish birikma.

So'zlovchining o'zi bayon qilayotgan fikriga bo'lgan turli munosabatini bildiruvchi so'z yoki so'z birikmasi kirish zo'z yoki kirish birkma deyiladi.

Masalan: Darvoqe, Anvarga ko'p mexnatim singan. Kirish so'z shodlik, gumon, ishonch, umid, taajub, fikrini kimga qarashli ekanligi, uning oldingi fikri bilan bog'liqligi, shubxa, eslatish kabi ma'nolarni ifodalaydi.

Kirish so'z ko'pincha modal so'zlar bilan, kirish birikma esa so'z birikmasi orqali ifodalanadi. Masalan:

Umuman, ezgu ishning cheki yo'q.

Axmadning aytishicha, ertaga yugurish musobaqasi o'tkaziladi.

Kirish so'z butun gapga, qo'shma gaplarda esa odatda uning bir qismiga aloqador bo'ladi.

Masalan:1. Darxaqiqat, Pugachyov o'sha yetakchiga juda o'xshar ekan.

Nazir o'qishni bitirsa, albatta, men uni tabriklayman.

Birinchi gapda kirish so'z butun bir gapga aloqador, ikkinchi gapda esa gapning so'ngi qismi(men uni tabriklayman)ga aloqador.Bunday sharoitlarda kirish so'z gapning o'zi aloqador bo'lgan bo'lagidan oldin yoki keyin keladi.

Kirish bo'lak ayrim gap bo'laklariga talluqli.

A)gapning kesmiga.

Masalan: Siz bu gaplardan bexabarsiz-da,albatta.

B) gapning egasi.

Masalan: Og'a,extimol, siz xam ёqmoqchidirsiz?- deb so'radi.

V)gapning aniqlovchisiga.

Masalan : Bu, shubxasiz, bizning yutug'imiz -deb gap boshladi Samandarov.(A.Q.)

Kirish bo'lak bir gap tarkibidan ortiq bo'lishi mumkin. Bunday xolat kirish bo'lakning bir gapning bir kesmiga (yoki biron bo'lagiga) qarashli bo'lgan o'rinlarda bo'ladi.

Masalan:

Demak, Vatan mamnun bo'lgan o'g'ildan mexribon yana xam mamnun, albatta! (M.B)

Aftidan, qari deysan, shekili.(X.K)

Xolbuki, razvedka, ayniqsa, bu razvedka extiyot shart.(U)