20. Амалий машғулот сифат менежменти тизими ички аудити

Аудиторлар лаёқатлигини баҳолаш ва таъминлаш

Ички аудит учун асосий ресурслардан бири – инсон ресурсларидир, шунинг учун ҳам ташкилот аудиторларни керакли лаёқатини белгилаши, мавжуд даражасини баҳолаши ва зарур лаёқатга эришиш ва ушлаб туриш учун керакли фаолиятни амалга ошириши керак.

Аудиторни лаёқатлилиги, унинг шахсий сифатлари асосида билим олиш, иш тажрибаси, аудитор сифатида тайёргарлик кўриш ва текширишларни ўтказиш тажрибаси орқали шаклланади.
Билим ва кўникмалари
Аудитор, аудит принциплари, процедуралари ва усулларини билиши ва қўллай олиши керак. Сифат тизимини текшириш учун ички аудитор:

• 
  текширилаётган соҳадаги атамаларни;
  
• 
  тегишли стандарт талабларини (ИСО 9001:2000, ИСО 14001:96);
  
• 
  сифат бўйича қўлланмани, процедурларни (ҳужжатларни, ёзувларни, номувофиқликларни бошқариш ва ҳ.к.), аудит дастури бўйича процедураларни;
  
• 
  ташкилот ўлчами, таркибий тузилмаси, вазифалари ва ундаги ўзаро алоқаларни;
  
• 
  умумий бизнес-жараёнлар ва уларга тааллуқли атамаларни;
  
• 
  қўлланилаётган қонунлар, қоидаларни яхши билиши ва тушуниши керак.
  
• 
  ишни натижавий режалаштириш ва ташкил қилишни;
  
• 
  аудитни белгиланган муддатларда ўтказишни;
  
• 
  самарали сўровлар, кузатишлар ва ҳужжатларни, шу жумладан ёзувлар ва маълумотларни таҳлили йўли билан маълумот йиғишни;
  
• 
  йиғилган маълумотларни аниқлигини текширишни;
  
• 
  аудит натижалари бўйича хулосалар ва кузатишларни асосланиши учун аудит гувоҳликларини етарлилиги ва мувофиқлигини тасдиқлашни;
  
• 
  чек-варақлар ва аудит бўйича фаолиятни рўйхатга олиш шаклларини ишлатишни;
  
• 
  маълумотлар махфийлиги ва хавфсизлигини таъминлашни билиши керак.
  

Аудиторлар гуруҳини раҳбари қўшимча равишда қуйидагиларни билиши керак:

• 
  аудитни режалаштириш ва аудит жараёнида ресурсларни натижали қўллаш;
  

• 
  аудиторлар гуруҳи ишини ташкиллаштиришни;
  
• 
  низоларни олдини олиш ва ҳал қилишни;
  
• 
  аудит бўйича ҳисобот тайёрлашни.
  

Аудиторни маълумоти, иш тажрибаси, аудитор сифатида тайёргарлиги ва аудит ўтказиш тажрибаси
Ташкилот аудиторлар ва аудиторлар гуруҳлари раҳбарлари учун асосий талабларни белгилаши керак.
ИСО 19011 халқаро стандартини 7.4.4 бандида ташқи аудиторлар учун асосий талаблар келтирилган. Ички аудиторлар учун талаблар даражаси пастроқ бўлиши мумкин, лекин баҳолаш мезонлари шундай бўлиши керак, яъни:

• 
  маълумот;
  
• 
  умумий иш тажрибаси;
  
• 
  сифат тизими соҳасида иш тажрибаси;
  
• 
  аудитор сифатида ўқиганлиги;
  

аудитларни ўтказиш бўйича тажрибаси.