2. Yondirgichlar (gorelkalar). Yoqilg’ini yoqish usullari, ortiqcha havo koeffisiyenti va yonish harorati

Ortiqcha havo koeffisiyenti. Havoning nazariy jihatdan zaruriy miqdorini hisoblashda, havo yoqilg’i bilan ideal aralashtiriladi va kislorodning har qaysi zarrachasi yonuvchi element bilan birikishga ulguradi, deb faraz qilinadi. Lekin amalda havoning hisobiy miqdori yoqilg’ining to’liq yonishi uchun yetarli bo’lmaydi. Yonish jarayonida kislorodning hammasini yoqilg’i bilan reaksiyaga kirishadigan qilib o’tkazib bo’lmaydi. Uning bir qismi yonish reaksiyasiga kirishmaydi va tutun-gazlar bilan birga erkin holda chiqib ketadi.
Yoqilg’ining to’liq yonishi uchun havoni nazariy hisoblab aniqlangandan ko’proq miqdorda berish zarur. Haqiqiy berilgan havo miqdori nazariy hisoblab aniqlanganidan necha marta ko’pligini ko’rsatuvchi songa ortiqcha havo koeffisiyenti deyiladi va  bilan belgilanadi.
=V/V_n. (1)
Koeffisiyent  ning kattaligi yoqilg’ining turiga, jarayon sodir bo’ladigan sharoitlarga, yoqish usuliga, o’txonaning konstruksiyasiga va hakozolarga bog’liq. Hisoblashlarda  ning qiymati tegishli tajriba ma’lumotlari asosida tanlanadi.
Ortiqcha havo koeffisiyenti qanchalik kichik bo’lsa, yonish jarayoni shunchalik tejamli bo’ladi. Lekin ortiqcha havo koeffisiyenti juda ham kichik bo’lsa, yoqilg’i chala yonadi va qozon qurilmasining F I K i pasayadi.
Yoqilg’i qanchalik mayda va bir jinsli bo’lsa va u havo bilan qanchalik yaxshi aralashgan bo’lsa, ortiqcha havo shunchalik kam talab qilinadi. Suyuq yoqilg’ining barcha turlari o’txonaga to’zitilgan va havo bilan yaxshi aralashgan holda beriladi. Qattiq yoqilg’i ko’pincha kukun (chang) ga aylantiriladi va o’txonaga havo bilan yaxshi aralashtirilib puflanadi.
Ba’zi yoqilg’i turlari uchun nazariy hisoblangan yonish haroratining ortiqcha havo koeffisiyenti  ga bog’liq holdagi qiymatlari 1-jadvalda keltirilgan.


1-jadval

	Tyo
Yoqilg’i	=1	=1, 3	=1, 5	=2
Antrasit	2270	1845	1665	1300
Qo’ng’ir ko’mir	1870	1590	1425	1150
Torf	1700	1510	1370	1110
O’tin	1855	1575	1435	1165
Mazut	2125	1740	1580	1265
Tabiiy gaz	2000	1749	1478	1167