2-variant Auditorlik tashkilotlariga qo’yiladigan talablar

2.Auditning maqsadi va vazifalari.
Prof. H.N. Musayevning yozishicha, ―Iqtisodiy adabiyotlarda ―audit‖ so’zining mazmuni turlicha talqin qilingan. Ayrimlar ―audit so’zining mazmuni lotin tilidan olingan bo’lib, ―u eshitadi‖ ma'nosini bildiradi dyesalar, boshqalar esa ushbu so’z ingliz tilidan olingan bo’lib, ―u yordam byeradi‖ dyegan ma'noga ega dyeb ta'kidlaydilar. Audit – bu ―tyekshirish‖, ―tyergov qilish‖ dyegan fikrlar ham bor. AQSH ning nufuzli iqtisodiy univyersityetlarida o’qitiladigan ―Audit (auditing) – daxlsiz hodim tomonidan axborotlarning byelgilangan myezonlarga mosligini aniqlash va xolisona xulosa byerish maqsadida xo’jalik tizimi to’g’risidagi ma'lumotlarni to’plash va baholash jarayonidir. Bizning fikrimizcha, audit – bu muayyan vakolatlar byerilgan shaxslar, ya'ni auditorlar tomonidan xo’jalik yuritayotgan sub'yektlar faoliyatlarining ryespublikada qabul qilingan qonun-qoidalarga muvofiqligini tyekshirish yo’li bilan baholash va xolisona xulosalar byerishdir.
Auditning maqsadi - amaldagi qonunchilik, auditorlik faoliyatini mye'yoriy tartibga soluvchi tizim, auditor va mijoz o’rtasidagi o’zaro shartnoma majburiyatlari bilan byelgilanadigan aniq masalani yechishdan iboratdir. Auditorlik faoliyatining maqsadi - xo’jalik yurituvchi sub'yektlarning buxgaltyeriya (moliyaviy) hisobotini ishonchliligini hamda amalga oshirilgan moliyaviy va xo’jalik opyeratsiyalarning mye'yoriy hujjatlarga muvofiqligini aniqlashdan iborat.
Auditorlik nazoratini o’tkazishdan asosiy maqsad – xo’jalik yurituvchi sub'yektlar faoliyatini to’g’ri va xolis baholashdir, shu bilan birga xo’jalik yurituvchi sub'yektlar faoliyatida yo’l qo’yilgan kamchiliklarni bartaraf qilishda ularga yo’l-yo’riqlarni ko’rsatishdir
Auditning asosiy vazifasi - quyidagi maqsadlarga erishish uchun moliyaviy hisobotlarni tyekshirishdir:
-hisobotlarning ishonchliligini tasdiqlash yoki ishonchsizliligini qayd etish;
-tyekshirilayotgan davrda korxona faoliyati natijasida hisob va hisobotda xarajatlar, daromadlar va moliyaviy natijalar to’liq, ishonchli va aniq aks etilganligini tyekshirish;
-hisobni yuritish va hisobotni tuzish, aktivlar, majburiyatlar va xususiy kapitalni baholash uslubiga oid qoidalarini tartibga soluvchi amaldagi qonunchilikka va mye'yoriy hujjatlarga rioya qilinishi yuzasidan nazoratni amalga oshirish;
-xususiy va aylanma mablag’lar, moliyaviy zahiralar va zayom manbalaridan oqilona foydalanish imkoniyatlarini aniqlash.
Moliyaviy hisobot auditining asosiy maqsadi - bu ma'lum bir vaqtda korxona faoliyati natijasi bo’yicha hisobotda aktivlar, majburiyatlar, xususiy mablag’lar va moliyaviy natijalar to’liq, ishonchli va aniq aks etilganligiga haqqoniy baho byerish, korxonada qabul qilingan hisob siyosati amaldagi qonunchilikka va mye'yoriy hujjatlarga muvofiqligini tyekshirish.
Auditorlik tyekshiruvi davomida balans, moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot to’g’ri tuzilganligi, tushuntirish xati ma'lumotlarining ishonchliligi tyekshiriladi. Bunda quyidagilar aniqlanadi:
-hisobotda barcha aktivlar va passivlar aks etilganligi;
-hisobot tuzishda barcha hujjatlardan foylanilganligi;
-amaldagi mol-mulkni baholash uslubi korxona hisob siyosatida qabul qilingandan qay darajada farq qilishligi;
-foyda solig’i va boshqa soliqlar bo’yicha soliqqa tortiladigan baza to’g’ri hisoblanganligi.