2 Uch fazali asinxron dvigatelini tekshirish Asinxron motorda bo‘ladigan shikastlanishlar tasnifi

Р_А=U_A I_A
Р_B=U_B I_B
Р_C=U_C I_C
P_UM = Р_А+ Р_В + Р_С

8.Yuklamaning barcha hollari uchun, liniya va faza kuchlanishlari hamda toklarning vektor diagrammalari quriladi, 7.1-jadvalda ko`rsatilgan kattaliklar hisoblanadi.

9. Bajarilgan laboratoriya ishi bo`yicha xulosa chiqariladi:
a) Iste'molchilar yulduz sxemada ulanganda faza va liniya kuchlanishlarning nisbati qanday?
b) Iste'molchilar yulduz sxemada ulanib, yuklama fazalarda notekis bo`lganda neytral simning ta'siri qanday?
10. Vektor diagrammalari quriladi.
a)Tekis yuklama bo`lganda (7.2-rasm). Ixtiyoriy 0 nuqtadan U<sub>A</sub>, U<sub>B</sub>, U<sub>C</sub> vektorlarini bir-biriga nisbatan 120<sup>0</sup> dan burchak ostida quyib, faza kuchlanishlari vektorlarining yulduz sxemasini olamiz. Faza kuchlanishlari vektorlarining oxirlarini birlashtirib U<sub>AB</sub>, U<sub>BC</sub>, U<sub>CA</sub> vektorlaridan tuzilgan, liniya kuchlanishlari ektorlarining uchburchagini hosil qilamiz.
Toklarning vektor diagrammasini qurish uchun o`sha nuqtadan faza kuchlanishlari vektorlarining yunalishi bo`yicha I_A, I_B, I_C toklarning vektorlarini chizamiz.


7.1–jadval

Hisoblashlar	UCA	UC
	UBC	UB
	UAB	UA
	РUM	Vt
	РС	Vt
	РВ	Vt
	РА	Vt
O’lchashlar	UСА	V
	UBC	V
	UAвB	V
	UC	V
	UB	V
	UA	V
	I0	а
	IC	а
	IB	а
	IА	а
Yuklama turlari			Tekis	Notekis	Neytral simsiz

Toklarning geometrik yig`indisi aniqlanadi.


I_A + I_B + I_C = I₀ = 0.
b) Notekis yuklama (7.3-rasm). Bu yuklama uchun vektor diagrammani qurish, yuklama tekis bo`lgandagi kabi bajariladi. Ammo neytral simdagi tok nolga teng bo`lmaydi, ya'ni
I_A + I_B + I_C  0 .
v) Notekis yuklamada neytral sim uzulgan (7.4-rasm). Bu holda faza kuchlanishlari orasidagi faza siljish burchagi 120⁰ ga teng bo`lmay, toklarning geometrik yig`indisi nolga teng.
I_A + I_B + I_C = 0
Neytral simdagi tokni grafik usulda aniqlab, ampermetr bilan o’lchagandagi qiymati bilan solishtirib kuriladi.
Demak, yoy chizish usuli bilan uch nuqta orqali toklarning uchburchagini qurish mumkin. Kuchlanish vektor diagrammalarini qurish uchun ixtiyoriy 0 nuqtadan I_A+I_B+I_C=0 tok vektoriga parallel ravishda U_A U_B U_C faza kuchlanishlarining vektorlarini chizamiz.

Faza kuchlanishlari vektorlarining oxirlarini birlashtirib liniya kuchlanishlari vektorlarining uchburchagini hosil qilamiz.

Elektr energiyasi iste'molchisi birinchi fazasining oxirini ikkinchi fazasining boshlanishi bilan, ikkinchi fazasining oxirini uchinchi fazasining boshlanishi bilan, uchinchi fazasining oxirini birinchi fazasining boshlanishi bilan ulanishiga uchburchak sxema ulash deb ataladi. Bu holda elektr energiyasi iste'molchilari neytral simsiz liniya kuchlanishiga biriktiriladi.

Uchburchak sxemada ulaganda liniya kuchlanishi faza kuchlanishiga teng, ya'ni
U_L = U_F .
Tekis yuklama va simmetrik kuchlanish sistemasida liniya toki faza tokidan marta katta, ya'ni
I_L= I_F
Tekis yuklamada faza va liniya toklari o`zaro 120<sup>0</sup> ga siljigan bo`ladi, ammo liniya toklari faza jihatidan faza toklaridan 30⁰ ga orqada qoladi.
Notekis yuklamada faza va liniya toklari orasidagi nisbat o`zgaradi, ya'ni
I<sub>L</sub>  <sup>.</sup>I<sub>F</sub>
Ammo bu holda liniya toklarining bir-biriga nisbatan fazaviy siljishi 120<sup>0</sup> ga teng emas. Elektr energiyasi iste'molchilarining bir yoki ikki fazasi ajratilganda, tegishli fazalarning toki nolga teng bo`ladi.
Liniya simlari uzilganda uchburchak sxema tarmoqlangan bir fazali zanjirga aylanadi. Bunday zanjirda uzilgan sim bilan bog`liq bo`lgan elektr energiyasi iste'molchilarining ikkita fazasi ketma-ket ulanib, uchinchi faza bilan parallel qolgan simlar orasidagi liniya kuchlanishiga ulanadi.
Kirxgofning birinchi qonuniga asosan faza va liniya toklari orasidagi nisbat quyidagi vektor ifodalar bilan belgilanadi:

Bu tajriba ishida elektr energiyasi iste'molchilari sifatida har bir fazaga cho`g`lanish lampasi va qarshilik reostatlari, ya'ni aktiv yuklama ulanadi.
3. Ishni bajarish tartibi
1. Kompyuterda “Elektronics Workbench” dasturiy paketi ishga tushuriladi.
2. 8.1-rasmdagi sxema yig`iladi.

8.1-rasm.
3. Qarshiliklar yordamida uchala fazada tekis yuklama hosil qilinadi. Har bir fazadagi liniya va faza toklari va kuchlanishlar o`lchanadi.
3.Elektr energiyasi iste'molchilarining bir fazasini ajratib (fazadagi biriktiruvchi simni olib), kuchlanish ta'sirida qolgan ikki fazadagi elektr energiyasi iste'molchilarining kattaliklari ulchanadi.
4.Elektr energiyasi iste'molchilarining ikki fazasini ajratib (ikki fazadagi biriktiruvchi simni olib), kuchlanish ta'sirida qolgan bir fazadagi kattaliklar o`lchanadi.
5.Liniya simlaridan birini uzib (liniya simidagi biriktiruvchi simni olib) kuchlanish ta'sirida qolgan ikki liniya simidagi zanjirning usha kattaliklari o`lchanadi.
6. Qarshilik kattaligini o`zgartirish yo`li bilan notekis yuklama hosil qilinib, yana usha kattaliklar o`lchanadi.
7. Barcha o`lchash natijalari 8.1-jadvalga yoziladi.
8. Barcha tur yuklama uchun olingan natijalar bo`yicha I va U larning vektor diagrammalari chiziladi va 8.1-jadvalda ko`rsatilgan kattaliklar hisoblanadi.
9. Tajriba ishi bo`yicha xulosa chiqariladi.
a) iste'molchilar uchburchak sxemada ulanganda tekis va notekis yuklamada faza hamda liniya toklari orasidagi nisbat qanday?
b) agar bironta liniya simlaridagi saqlagich kuysa yoki liniya simi uzilsa, elektr energiyasi istemolchilaridagi faza kuchlanishi qanday o`zgaradi?
10. Vektor diagrammalar chiziladi.
a) tekis yuklama (8.2-rasm). Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko`ra uchburchak konturidagi kuchlanishlarning geometrik yig`indisi nolga teng, chunki uchburchak konturida EYUK manbai yo`q

Demak, tajribadan olingan natijalar buyicha chizilgan faza kuchlanishlarining vektori doimo yopiq, teng tomonli uchburchak tashkil etadi.
Bu uchburchakda
U_A = U_AB U_B = U_BC U_C = U_CA
So`ngra tegishli faza kuchlanishlari vektori boshidan, faza toklari vektorini qo`yish kerak
I_AB = I_BC = I_CA
Yuklama aktiv bo`lgani uchun tok vektorlari, faza kuchlanish-larining vektor yunalishi bilan ustma–ust tushadi.
8.1–jadval

Hisoblashlar	IC ICA
	IB IBC
	IA IAB
	Pum	vt
	РСА	vt
	РВС	vt
	РАВ	vt
O’lchashlar	UCA	а
	UBC	а
	UAB	а
	IC	а
	IB	а
	IA	а
	ICA	а
	IBC	а
	IAB	а
Yuklama turlari			Tekis	Bir faza uzilganda		Ikki faza uzilganda		Liniya simi uzilganda

Buni tushuntirish uchun, Kirxgofning birinchi qonuniga asosan tuzilgan toklarning geometrik nisbatiga ko`ra liniya toklarining vektor diagrammasi quriladi. Uni vektor diagramma qurish qulay bo`lsin uchun quyidagicha yozish mumkin.

Shunday qilib, liniya toklarining vektorlarini qurish uchunfaza toklari vektorlarini geometrik qushish kerak. Bu ifodalarda manfiy ishorali faza toklarining vektori, tegishli musbat fazadagi toklar vektoriga kattaligi jihatdan teng, bo`lib yo`nalishi bo`yicha qarama-qarshidir.
b) notekis yuklama (8.3-rasm).
Bu hol uchun vektor diagramma qurish tekis yuklama uchun qurilgandek bajarilib, faqat faza va liniya toklarining kattaliklari turlicha bo`ladi.
v) bir fazani ajratish (8.4-rasm).
Masalan: A fazani ajratganda bu fazadagi tok I_АВ=0 bo`ladi. Vektor diagrammani qurish avvalgi xollardagidek bajarilib, faqat liniya toklarining vektorlari quyidagi nisbatlardan aniqlanadi.

g) ikki fazani ajratish. (8.5–rasm).
Masalan A va B fazalarni ajratganda, bu fazalardagi tok
I_AB = 0 I_BC = 0
Ammo liniya toklarining vektorlari quyidagi ifodalardan aniqlanadi.

d) liniya simini uzish (8.6–rasm).
В liniya simini uzganda, uch fazali zanjirining kuchlanish ta'sirida qolgan simlar orasidagi faqat bitta liniya kuchlanishi (U_CA) saqlanadi. Bu vektor ham vektor diagrammaga, barcha avvalgi vektor diagrammalarda chizilganidek bajariladi. Bu hol ikki fazani ajratgandagiga o`xshab, simlar orasidagi ikkita parallel shoxobchaning (АВ va ВС fazalari hamda ketma-ket biriktirilgan CA fazasi) ulanganligi bilan farq qiladi. Xuddi ikki fazani ajratgandagi kabi, liniya simi uzilganda ham bir fazali o`zgaruvchan tok zanjirini olamiz. B liniya simi uzilganda, undagi tok nolga teng, ya'ni
I_B = 0
Yuqoridagi berilgan tushuntirishlardagi faza va liniya toklari orasidagi nisbatni aniqlovchi ifodalardan, quyidagini ko`rsatish mumkin
I<sub>A</sub>= -I<sub>C</sub> I<sub>AB</sub> = I<sub>BC</sub>
Yuklama aktiv bo`lgani uchun

toklarning vektorini vektor diagrammada kuchlanish vektori U_CA ning yo`nalishi bo`yicha qo`yish kerak.