2. Tushunchaning ta’rifi, tuzilishi va turlari. Hukm tafakur shakli sifatida. Hukmning tarkibi va xususiyatlari

Isbotlash va uning strukturasi, isbotlash turlari.
Isbotlash - bir hkmning chinligini u bilan bog‘ngan boshq chin hkmlar yoamida asoslashdan iborat bo‘lgan mantiqiy amal­dir.Uning tarkibi uch elementdan: tezis,argumentlar (asoslar), isbotlash usuli, demonstratsiya. Masalan: “Uzbekiston- mustakkil davlatdir” degan tezisning chinligi “O‘zbekiston mustakkil davlat deb e’lon kilinishi, uning xalkaro mikesda e’tirof etilishi” kabi asoslr erdamida isbotlanadi.
Apogogik isbotlash – vaqtincha chin deb qabul qilinadi va undan ma’lum bir natijalar keltirilib chiqariladi, so‘ngra bu natijalarning xatoligi ko‘rsatiladi. Demak, tezisning chinligi isbotlanadi. Masalan: materiya harakatsiz mavjud degan hukm chin bo‘lsa unga zid bo‘lgan hukm olinadi.
Tezis - chinligi asoslanishi lozim bo‘lgan hukm. U ibotlash­ning markaziy figurasi xisoblanadi; butun diqqat e’tibor uning chinligini ko‘rsatishga qaratiladi.
Argumentlar - tezisning chinligini asoslash uchun keltirilgan hukmlar.Hukmlar, o‘xshamalar, teoremalar argumentlar bo‘lib xizmat qildi.
Isbotlash usuli - demonstratsiya tezis bilan argumentlar o‘rtasidagi mantiqiy aloqadan iborat.
Bevosita isbotlashda tezisning chinligi to‘g‘ridan - to‘g‘ri argumentlar bilan isbotlanadi, unga tezisga zid bo‘lgan hukm­lardan foydalaniladi. Masalan: “O‘zbekiston- mustaqqil davlatdir” degan tezisning chinligi “O‘zbekiston mustaqqil davlat deb e’lon kilinishi, uning xalqaro mikesda e’tirof etilishi” kabi asoslr yordamida isbotlanadi.
Bilvosita isbotlashda - tezisning chinligi unga zid bo‘lgan hukmning xatolarini ko‘rsatish orqali asoslanadi. Masalan: materiya harakatsiz mavjud emas degan hukmning chinligini asoslash uchun unga zid bo‘lgan, materiya harakatsiz mavjud degan hukm olinadi.
Raddiya, rad etish usullari.
Raddiya - isbotni tuzishga qaratilgan mantiqiy amaldir. Baxs qatnashchilaridan biri ma’lum bir tezisni ilgari surib, uni himoya qilsa (proponent), boshqasi unga qarshi chiqadi (Oponent).