2. Талаб ва таклиф мувозанатини тушунтиринг

7-вариант
1.Талаб қонунини тушунтиринг. Талабга қандай омиллар таъсир қилади? Бу омиллардан ҳар бири ўзгарса, талаб эгри чизиғида қандай ўзгариш рўй беради?
2. Талаб ва таклиф мувозанатини тушунтиринг.
3. Марказий банк ва унинг вазифалари.
Фан ўқитувчиси: Н.Норқобилов

1……
"Talab qonuni shuni ko'rsatadiki, ceteribus paribus (lotincha" hamma narsani faraz qilish kerak "degan ma'noni anglatadi), narxning pasayishi bilan yaxshi o'sishga bo'lgan talab miqdori. Boshqacha aytganda, talab miqdori va narx teskari bog'liqdir."

Talab qonuni talabning egri chizig'ini nazarda tutadi, narxning pasayishi bilan talab miqdori oshadi. Talab qonuni amal qilmaydigan nazariy holatlar mavjud, masalan, Giffen tovarlari, ammo bunday tovarlarning empirik misollari juda kam. Shunday qilib, talab qonuni tovar va xizmatlarning aksariyat qismi o'zini qanday tutishi uchun foydali umumlashtirishdir.
Intuitiv ravishda talab qonuni juda katta ma'noga ega - agar jismoniy shaxslarning iste'moli qandaydir rentabellik tahlili bilan belgilanadigan bo'lsa, xarajatlarning pasayishi (ya'ni narx) tovar yoki xizmat iste'molchiga olib kelishi uchun zarur bo'lgan bir qancha imtiyozlarni kamaytirishi kerak. sotib olishga loyiq bo'lish uchun. Bu, o'z navbatida, narxlarning pasayishi iste'mol uchun to'lanadigan narxga teng bo'lgan tovarlarning ko'payishini anglatadi, shuning uchun talab ortadi.
2___
Talab qonuni shunday deydi Boshqa narsalar teng bo'lsa, tovarning narxi qanchalik baland bo'lsa, unga bo'lgan talab shunchalik past bo'ladi.(ya'ni, iste'molchilar tomonidan kamroq tovarlar sotib olinadi). Aksincha, agar narx pasaysa (masalan, P1 dan P2 gacha), u holda ushbu mahsulotni sotib olish soni ortadi (masalan, Q1 dan Q2 gacha). Talab qonunining amal qilishini grafik shaklida ifodalash mumkin.

Guruch. bitta. Talab qonuni

Talab qonunining mohiyati da o‘zini namoyon qiladi teskari munosabat narx va sotib olingan miqdor o'rtasida.

Talab sotib olingan tovar miqdorini uning narxi bilan bog‘lovchi ikki qirrali tushunchadir.

Bozorda ma'lum bir mahsulot birliklari hajmi oshganda, boshqa narsalar teng bo'lganda, uni faqat pasaygan narxda sotish mumkin. Xaridorlarga tanish bo'lgan mahsulotlarning ozgina tanqisligi bozorlarda ularning qiymatini oshirish tendentsiyasiga olib keladi.

Talab qonuni xaridorning bozor xatti-harakatlarining yana bir muhim xususiyatini aks ettiradi: talabning asta-sekin kamayishi. Bu shuni anglatadiki, ushbu mahsulotni xarid qilish hajmining qisqarishi nafaqat narxlarning oshishi, balki ehtiyojlarni qondirish.

Xuddi shu mahsulotni xarid qilishning ko'payishi, qoida tariqasida, iste'molchilar tomonidan uning narxining pasayishi tufayli amalga oshiriladi. Biroq, bunday o'sishning foydali ta'siri hammaga ma'lum chegara, u belgilaganidek, tovarlar narxining yanada pasayishi bilan ham, uni xarid qilish hajmi kamayadi.

Talab egri chizig'ining chapga siljishi

Faraz qilaylik, daromad kabi omil o'zgaradi. Daromadning oshishi bilan iste'molchilar P 1 narxida ko'proq tovarlarni (Qv) sotib olishlari mumkin. Taxmin qilish mumkinki, P 2 narxida ular ko'proq miqdordagi tovarlarni sotib olishadi. Binobarin, Q va P o'rtasidagi turli munosabatlarni aks ettiruvchi yangi nuqtalar dastlabki talab egri chizig'ining o'ng tomonida joylashgan D 1 . Shuning uchun talab egri chizig'i o'ngga siljiydi. Agar talab pasaysa, talab egri chizig'i chapga siljiydi (D 2)

Shuning uchun, talab egri chizig'ining siljishi sodir bo'lganda, biz ushbu mahsulotga bo'lgan talab o'zgargan deb aytamiz. Berilgan tovarga talabning ortishi talab egri chizig'ining o'ngga siljishini bildiradi. Talab pasayganda, talab egri chizig'i chapga siljiydi.

Ma'ruzaning qisqacha mazmuni: Talab va taklif qonuni. Bozor bahosi

Talab va taklifning o'zaro ta'siri bozor muvozanatini va muvozanat narxlarini shakllantiradi, bu talab va taklif qonuni bilan belgilanadi: raqobatbardosh bozorda talab va taklif o'zaro muvozanatga, ya'ni tovarlarning aniq miqdori bo'lgan vaziyatga intiladi. talab taklif qilingani sotuvga chiqariladi.

E nuqtada muvozanat bahosida (Pe) talab va taklif o'zaro muvozanatlashgan (Qs=Qd). Bozor muvozanatli. Sotuvchilar va xaridorlar o'z manfaatlarini himoya qiladilar.

Juda yuqori narx (yuqoriroq muvozanat narxi Pe) talabning shakllanishiga to'sqinlik qiladi, chunki etkazib beruvchilar iste'molchilar sotib olishlari mumkin bo'lgan (Qd1) ko'proq tovarlarni (Qs1) sotishni xohlashadi. Natijada ortiqcha, ortiqcha taklif. Ortiqcha to'ldirilganda, sotuvchilar narxni pasaytirishga majbur bo'ladilar, shunda ortiqcha mahsulot so'riladi.

Juda past narx foydani istisno qiladi, chunki P2 bahosida (muvozanat narxidan past) ko'rsatkichlar sotuvchilar yetkazib berishidan (Qs2) ko'proq tovar sotib olishi mumkin (Qd2). - tovarlarning etishmasligi. Kamchilik bo'lsa, har doim kerakli narsa uchun yuqori narxni to'lashga qodir xaridor bo'ladi. Ushbu narxlarning o'zgarishi bozor muvozanatining tiklanishiga olib keladi.

(Rasm)

E nuqtada muvozanat bahosida (Pe) talab va taklif o'zaro muvozanatlashgan (Qs=Qd). Bozor muvozanatli. Sotuvchilar va xaridorlar o'z manfaatlarini himoya qiladilar.

Juda yuqori narx (yuqoriroq muvozanat narxi Pe) talabning shakllanishiga to'sqinlik qiladi, chunki etkazib beruvchilar iste'molchilar sotib olishlari mumkin bo'lgan (Qd1) ko'proq tovarlarni (Qs1) sotishni xohlashadi. Natijada ortiqcha, ortiqcha taklif. Ortiqcha to'ldirilganda, sotuvchilar narxni pasaytirishga majbur bo'ladilar, shunda ortiqcha mahsulot so'riladi.

Juda past narx foydani istisno qiladi, chunki P2 bahosida (muvozanat narxidan past) ko'rsatkichlar sotuvchilar yetkazib berishidan (Qs2) ko'proq tovar sotib olishi mumkin (Qd2). - tovarlarning etishmasligi. Kamchilik bo'lsa, har doim kerakli narsa uchun yuqori narxni to'lashga qodir xaridor bo'ladi. Ushbu narxlarning o'zgarishi bozor muvozanatining tiklanishiga olib keladi.

(Rasm)

2.
Talab va taklif — bozor iqtisodiyotining fundamental tushunchalari. Talab (tovarlar va xizmatlarga talab) — xaridor, isteʼmolchining bozorda muayyan tovarlarni, neʼmatlarni sotib olish istagi; bozorga chiqqan va pul imkoniyatlari bilan taʼminlangan ehtiyojlari. Ehtiyoj pul va narx vositasida talabga aylanadi. Rasman olganda talab isteʼmol kattaligi miqdoridir. Tovarlar dunyosidagi xilma-xillikka moye ravishda talab hosil boʻladi. Masalan, oziqovqat tovarlari, sanoat mollari, maishiy va ijtimoiy xizmatlarga boʻlgan talablar tovarlarga talab tuzilmasini tashkil etadi. Mazmuni va harakati jihatidan haqiqiy, oʻsayotgan, barqaror qondirilgan, qondirilishi kechiktirilgan, qondirilmagan, meʼyordagi va boshqa talablarga boʻlinadi. Har bir isteʼmolchining, yaʼni alohida shaxs, oila, korxona, firmaning biror tovar toʻplamiga yoki tovarlarga bildirilgan talablari yakka talab deyiladi. Muayyan tovarga yoki tovarlar toʻplamiga barcha xaridorlar bildirgan talab yigʻindisi bozor talabi, barcha bozorlarda barcha tovarlarga jamiyat miqiyosida bildirilgan ijtimoiy talab yalpi talab deyiladi. Talab miqdorining oʻzgarishiga bir qancha omillar taʼsir qiladi. Ularning o'rasida eng muximi narx omilidir. Tovar narxining pasayishi sotib olinadigan tovar miqdorining oʻsishi va aksincha, narxning oʻsishi xarid miqdorining kamayishiga olib keladi. Taklif — muayyan vaqtda va muayyan narxlar bilan bozorga chiqarilgan va chiqarilishi mumkin boʻlgan tovarlar va xizmatlar miqdori bilan ifoda etiladi; taklif ishlab chiqaruvchi (sotuvchi)larning oʻz tovarlarini sotishga (bozorga) taklif etish istagi. Bozorda tovar narxi bilan uning taklifi miqdori oʻrtasqda bevosita bogʻliqlik mavjud: narx qanchalik yuqori boʻlsa, boshqa sharoitlar oʻzgarmagan hollarda, sotish uchun shuncha koʻproq tovar taklif etiladi, yoki aksincha, narx pasayishi bilan taklif hajmi qisqaradi. Masalan, 10 soʻm narxda 3 tovar birligi taklif etiladi, agar narx 15 soʻmga koʻtarilsa, taklif hajmi 5 birlikka qadar koʻpayadi, agar narx 20 soʻmga yetsa, taklif hajmi 6 birlikka yetadi. Shunday qilib, taklif miqdorining oʻzgarishlari taklif egri chizigʻida bir nuqtadan ikkinchisiga koʻchishida oʻz ifodasini topadi. Egri chiziqning ijobiy ogʻishi tovar narxi bilan uning taklifi miqdori oʻrtasidagi bevosita bogʻliqdikni aks ettiradi.

3.
Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki — Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki[1]. Oʻzbekiston Respublikasining 1996-yil 25-aprelda qabul qilingan „Banklar va bank faoliyati toʻgʻrisida“ qonuniga muvofiq, mamlakatning Davlat banki sifatida tashkil etilib, 1992-yil 2-iyulda Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy bankiga aylantirildi. Markaziy bankning faoliyati asoslari „Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida“gi qonunida (1995-yil 21-dekabr) belgilab berilgan. Markaziy bank oʻz sarf-harajatlarini oʻzining daromadlari hisobidan amalga oshiradigan, iqtisodiy jihatdan mustaqil yuridik shaxs boʻlib, davlatning mutlaq mulki hisoblanadi. Markaziy bankning asosiy vazifalari milliy valyutaning barqarorligini taʼminlash, monetar siyosatni hamda valyutani tartibga solish sohasidagi siyosatni shakllantirish, qabul qilish va amalga oshirish, respublikada hisob-kitobning samarali tizimini tashkil etish va taʼminlash, banklar faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish.