2. Siydikning kimyoviy tarkibi

Gippur kislotasi oz miqdorda odam siydigida aniqlanadi (sutkalik hajmda taxminan 0,7 g). Bu modda glitsin va benzoy kislotani birikmasidir. Aromatik birikmalarga boy bo‘lgan o‘simlik ovqatlarni iste’mol qilganda, ulardan benzoy kislota hosil bo’lganligi sababli gippur kislota siydik bilan ko‘p ajraladi.
1940-yilda A. Kvik va A.Ya. Pitel klinik amaliyotga gippur probasini (Kvik-Pitel probasini) kiritdilar. Me’yorda jigar hujayralari organizmga qabul qilingan benzoat kislotani (yengil nonushtadan keyin bemor 3-4 g benzoat natriy qabul qiladi) glitsin bilan biriktirish orqali zararsizlantiriladi. Hosil bo‘lgan gippur kislota siydik bilan chiqariladi. Kvik-Pitel probasi o‘tkazilganda me’yorda siydik bilan qabul qilingan benzoat natriyni 65-85% chiqariladi. Jigar jarohatlanganda gippur kislota hosil bo‘lishi buziladi, shuning uchun siydikda uning miqdori keskin pasayadi.
Siydikni azotsiz organik tarkibiy qismlari – bu shavel, sut va limon (sitrat), shuningdek moy, valeriana, qahrabo (suksinat), β-oksimoy, atsetosirka va boshqa kislotalar. Sutkalik siydikda organik kislotalarni umumiy miqdori odatda 1 g dan ortmaydi.
Me’yoriy sutkalik siydikda bu kislotalarni miqdori milligrammlarga to‘g‘ri keladi, shuning uchun ularni miqdorini aniqlash juda murakkabdir. U yoki bu holatlarda ular ko‘pchiligini chiqarilishi ko‘payadi va ularni aniqlash siydikda oson kechadi. Masalan: kuchli mushak ishida sut kislota miqdori, alkalozda – sitrat va suksinat miqdori ortadi.
Siydikning anorganik (mineral) tarkibiy qismlari – qon va organizmni boshqa to‘qimalari tarkibiga kiruvchi barcha mineral moddalar siydik tarkibida bo‘ladi. Sutkalik siydik quritilganda hosil bo‘lgan 50–65 g quruq moddani 15–25 g anorganik moddalarga to‘g‘ri keladi.
Natriy va xlor ionlari – me’yorda ovqat bilan qabul qilingan xloridlarni 90% (bir sutkada 8–15 g NaCl) siydik bilan chiqariladi. Ba’zi patologik holatlarda (surunkali nefrit, diareya, o‘tkir bug‘im revmatizmi va boshqalar) siydik bilan xloridlarni chiqarilishi pasayadi. Na⁺ va Cl⁺ ionlarini maksimal konsentratsiyasi (siydikda 340 mmol/l) organizmga ko‘p miqdorda gipertonik eritmalar yuborilgandan keyin kuzatilishi mumkin.