|
Mavzu: Turdi Farog‘iy adabiy merosi va uning o‘rganilish tarixi. Reja : - Turdi Farog‘iy hayoti va ijodi manbalari.
2. Shoir asarlarining mavzu doirasi va g‘oyaviy ko‘lami. 3. Shoirning so‘z qo‘llash mahorati qirralari.
Turdi Farog‘iy Buxoro adabiy muhitining yirik namoyandalaridan biridir. Merosi kam hajmda yetib kelganiga qaramasdan, o‘zbek mumtoz adabiyotida Turdi Farog‘iyning munosib o‘rni bor. U o‘ziga xos uslubi, badiiy timsollar tizimi, ishlatilgan tarhi toza so‘zlar xazinasi, yangicha ifoda vositalari bilan bizga qadrlidir. Shuning uchun ham, asarlari adabiyotshunosligi-
mizda maTum bo’lgandan beri unga qiziqish hech ham susaygani yo‘q.
Turdi Farog‘iy merosi dastlab 1924 yil Abdulhamid Majidiy tomo- Turdi Farog‘iy merosi dastlab 1924 yil Abdulhamid Majidiy tomo- nidan topilgan. 1925 yil «Zarafshon» gazetasida chop etilgan. A. Majidiy mazkur - 1925 yil «Maorif va o‘qitg‘uchi» jurnalida' ham « O‘zbek shoiri Turdi» maqolasi va she’rlaridan namunalar eio n qiladi. Shoir asarlari yuksak ijtimoiy g ‘oyalar talqiniga bagishlangani E’tirof etilib, yuqori baholanadi. 1928 yil shu jurnalning 12-sonida Fitratning « O‘zbek shoiri Turdi» maqolasi e’lon etildi. Unda shoir asarlari yuksak ijtimoiy g‘oya- 1928 yil shu jurnalning 12-sonida Fitratning « O‘zbek shoiri Turdi» maqolasi e’lon etildi. Unda shoir asarlari yuksak ijtimoiy g‘oya- lar talqini bo’lishi bilan bir qatorda, siyosiy hayotdagi shaxsiy raqobat, ziddiyatlar, keskin kurashlar mahsuli va ifodasi sifatida ham baholandi. Mazkur maqola A. Majidiy xulosalariga munosabat, javob tarzida yozilgan. 1930 yilning oxirlarida Turdi ijodini o ‘rganish bilan O.Sharafiddinov, 1930 yilning oxirlarida Turdi ijodini o ‘rganish bilan O.Sharafiddinov, H. Yoqubovlar shug‘ullanganlar. Maqolalar chop etganlar. 1951 yilda H. Yoqubov shoirning «Tanlangan asarlar»ini nashr ettirdi. 1971 yil shoir asarlari professor A.Hayitmeiov tomonidan yana 1971 yil shoir asarlari professor A.Hayitmeiov tomonidan yana tiii ,ln ctildi. Bu ancha mukammal nashrligi bilan muhimdir. Unga yozilgan so‘zboshi ham katta ilmiy qimmatga ega. Ushbu maqolada olim Turdining hayoti, ijodi borasida ancha yangi ma’umotlar bayon qiladi. Oldingi nashrlardagi matn xatoliklarini bartaraf etadi Turdi XVII asrning o‘rtalari va oxirida yashab, taxminan 1699 yoki 1700 yilda vafot etgan. Shoirning umri Buxorodagi ashtarxoniylar sulolasidan 1640 yili taxtga o’tirg an Nodir Muhammadxon, 1645 yili Abdulazizxon, 1680 yili hokimiyatni qo‘lga kiritgan Subhonqulixon saltanatlari davrida kechgan. Turdi yashagan asrda Markaziy Osiyo uch xonlikka bo’lingan, xonlar, beklar, ota-o‘gilu og‘a-inilar Turdi XVII asrning o‘rtalari va oxirida yashab, taxminan 1699 yoki 1700 yilda vafot etgan. Shoirning umri Buxorodagi ashtarxoniylar sulolasidan 1640 yili taxtga o’tirg an Nodir Muhammadxon, 1645 yili Abdulazizxon, 1680 yili hokimiyatni qo‘lga kiritgan Subhonqulixon saltanatlari davrida kechgan. Turdi yashagan asrda Markaziy Osiyo uch xonlikka bo’lingan, xonlar, beklar, ota-o‘gilu og‘a-inilar orasidagi ichki nizolar avjiga mingan. Mamlakat va rnillat parokandalik hamda inqirozga yuz tutgan edi. Turdining hayoti va ijodi ana shunday jangu jadallar jarayonida, ijtimoiy-madaniy muhitning tushkun bir pallasida kechgan. Voqife yo ‘q, bu musofirlig‘da mandin ne o ‘tar. Voqife yo ‘q, bu musofirlig‘da mandin ne o ‘tar. Baski yuz ko ‘yi bila ro ‘ze kelib, ro ‘ze ketar, O ‘zmag ‘ay bundin baloe, bo ‘Imag ‘ay bundin batar, Aqrabolar suhbatimdin or edar, qoshin chatar, Salb dillarda, nazarlarda karih suprundiman. Yuz farozidin ozib, tushdum nishebi qirqqa, Xavfu biymu vahm arosinda qaribi qirqqa, Dona debpobast oiub, domifiribi qirqqa, Voy, yuz ming voy, yuz bo ‘Idum g'aribi qirqqa, Hokimi Dizzax mute 'i, payravi jurqundiman. Shoir asarlarining mavzu va g ‘oyaviy k o ‘lami. Turdi Farog’iy zullisonayn shoir bo’lib , o‘zbek va fors tojik tillarida ijod qilgan. Uning Shoir asarlarining mavzu va g ‘oyaviy k o ‘lami. Turdi Farog’iy zullisonayn shoir bo’lib , o‘zbek va fors tojik tillarida ijod qilgan. Uning devoni haqida ma’umot yo‘q. Bizgacha Turdi ijodiyotidan 434 misradan iborat jami 18 s he’ri yetib kelgan. Ushbu merosning tarkibi 5 muxammas, 12 g‘azal, 1 farddan iborat. Demak, Turdi she’riyatining mavzu doirasi singari, turlari ham cheklangan. Turdining 434 misrasidan 397 misrasi o‘zbekcha, 37 misrasi tojikcha bitilgan. Qatrayam nochiz, ammo zoti qulzum Turdiman, Qatrayam nochiz, ammo zoti qulzum Turdiman, Kelturan amvojg'a bahri talotum Turdiman. Ne balo baxti qarovu tolei shum Turdiman. Rishtadek ming bor ro ‘ze chashmi so ‘zandin o ‘tar, Bovujudi e ’tibori chashmi mardum Turdiman. Turdi ijodiyotida vatan va millat qismati eng asosiy mavzulardan biridir. Shoirning otashin asarlari ana shu mavzu tadqiqidan yuzaga kelgan. «Bu mulk» radifli g‘azali Vatan va millat uchun shoir o‘rta- Turdi ijodiyotida vatan va millat qismati eng asosiy mavzulardan biridir. Shoirning otashin asarlari ana shu mavzu tadqiqidan yuzaga kelgan. «Bu mulk» radifli g‘azali Vatan va millat uchun shoir o‘rta- nishlarining sh u iav o r yolqinidir. Ushbu asar XVII asr, Subhonqulixon saltanati davrida Buxoro xonligi, el-u yurt ahvolining ne ko‘ylarga tushib qolganidan kuyinib yozilgan. Shoirning ona yurti uchun kuyinish iztiroblari ifoda etilgan. Durahdu, tangchashmu besaru yajujva z’, Durahdu, tangchashmu besaru yajujva z’, Muxtalifmazhab guruhi ??????????dir bu mulk.
Do'stlaringiz bilan baham: |
