2. Qurilishda ishlatiladigan tog‘ jinslarining xillari

2. Qurilishda ishlatiladigan tog‘ jinslarining xillari

Tog‘ jinslarining hosil bo‘lish sharoitlari ularning tuzilishini ko‘p jihatdan belgilab beradi. SHu bilan birga, ularning asosiy xossalari, binobarin, tog‘ jinslarining qurilishda ishlatish sohalari shu tuzilishga bog‘liqdir.

CHuqurlikda hosil bo‘lgan magmatik - tog‘ jinslari o‘ta darajada zichligi, sovuqqa chidamliligi va suvni kam shimishi bilan ajralib turadi. Bunday tog‘ jinslarining asosiy turlari: granit, diorit, gabboro, labradoritdir.
Granit – kvars, dala shpati (ortoklaz) va slyudadan iborat. Granitning rangi asosiy tashkil etuvchi qism – ortoklazga, shuningdek boshqa minerallarning rangiga bog‘liq bo‘ladi. U och kulrang, pushtiroq rangli va qoramtir-qizil bo‘ladi. Granit tuzilishi donador – kristalli. Zichligi o‘rta hisobda 2700 kg/m³, g‘ovakligi 0,5 – 1,5%, siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 100-250 MPa. Granit sovuqqa g‘oyat chidamliligi va suvni kam shimishi, emirilishga qarshiligining yuqoriligi bilan tavsiflanadi. Granit yaxshi tarashlab tekislanadi, jilvirlanadi va jilolanadi, lekin mo‘rtligi hamda olovbardoshligi uncha yuqori emasligi bilan farqlanadi.
Granit bino va inshootlarni qoplash uchun ishlatiladi, undan devor toshlari, zinapoyalar va boshqa buyumlar, shuningdek juda mustahkam beton uchun mayda chaqiq tosh tayyorlanadi. Granit konlari respublikamizning ko‘pgina hududlarida mavjud.
Diorit asosan dala shpati (plagioklaz) va mo‘giz mineralidan iborat. Dioritning rangi to‘q-yashil rangdan qora-yashil ranggacha tovlanadi, zichligi 2700-2900 kg/m³, siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 150-300 MPa. Diorit yuqori darajada yopishqoqligi, zarb va ishqalanib eyilishdagi qarshiligi, shuningdek, emirilishga chidamliligi bilan tavsiflanadi. Diorit yo‘l qoplamlari va koshinlar uchun ishlatiladi.