2. Quduq tubi zonasi buzilishining kritik radiusini aniqlash Qatlam qumli tiqin va suyuqlik ustuni bilan to‘la yoki qisman berkitilganda quduq debitini aniqlash

3. Qatlam qumli tiqin va suyuqlik ustuni bilan to‘la yoki qisman berkitilganda quduq debitini aniqlash

I. Tiqinli quduqda gaz filtratsiyasi va bosim gradiyenti yuqori bo‘lsa, qatlam tiqin bilan to‘la berkitilib qolganda quduq debiti taxminan quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

(7)

bunda r_qat, r_t - mos ravishdaqatlam va quduq tubi bosimi, kgs/sm²; δ - qatlam qalinligi N ga teng bo‘lgan tiqinning balandligi, m; a, b - quyidagi ifoda bilan aniqlanadigan filtratsion qarshilik koeffitsiyentlari:

(8)

bunda k_o‘t- tiqinning o‘tkazuvchanligi, D.

Tiqin bilan to‘la berkitilgan mahsuldor qatlamdagi quduqning nisbiy debiti taxminan quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

(9)


Misol. (2.138) formulabilan N=6=1,5 va 10 m bulganda qatlam va tiqin k/k_o‘t o‘tkazuvchanligining turli nisbatlarida Q hisoblandi. Hisoblash natijalari 2.70-rasmda ko‘rsatilgan, undan ko‘rinib turibdiki, qatlam qalinligi va tiqin balandligi ortishi bilan quduq debiti kamayadi.
II. Gazli qatlam tiqin bilan qisman berkitilganda quduqning nisbiy debiti quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

(10)


Misol. k/k_j ning turli nisbatlari uchun N=50 m, δ=1,10,20 va 30 m bo‘lganda (2.139) formula bo‘yicha hisoblashlar bajarilib, natijalari 2.71-rasmda ko‘rsatilgan. 2.71-rasmdan ko‘rinib turibdiki, tiqinning balandligi katta bo‘lganda δ – 30 m va k/k_j≤0,5x10^-3 nisbatda ifloslangan zona amalda ishlamaydi va shu sababli tiqinli quduqning nisbiy debiti ochilish darajasi bo‘yicha nomukammal quduqning nisbiy debitiga mos kladi.

2.70-rasm. Quduqdagi mahsuldor qatlamning to‘liq loyqalangan qismi uchun Q ni k/kj ga bog‘liqligi. δ, m: 1-1; 2-5; 3-10.		2.71-rasm. Quduq tubi to‘liq loyqalanmaganda tiqinning turli balandligi uchun Q ni k/kj ga bog‘liqligi. δ, m: 1-1; 2-10; 3-20; 4-30.

III. Qalinligi N bo‘lgan qatlamni ochgan va δ = N balandlikdagi suyuqlik ustuni bilan berkitilgan quduq debiti quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

(11)
bunda

(12)

ρ_s, ρ_g - mos ravishda quduq tubi sharoitidagi suyuqlik va gaz zichligi; φ - filtr intervalidagi haqiqiy gaz miqdori; r_t- qatlamning ustki qismidagi quduq tubi bosimi.

Mahsuldor qatlam suyuqlik ustuni bilan to‘la berkitilganda quduqning nisbiy debiti taxminan quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:



(13)
IV. Mahsuldor qatlam suyuqlik ustuni bilan qisman berkitilib, qatlamning vertikal o‘tkazuvchanligi nolga yaqin bo‘lganida quduqning nisbiy debiti quyidagi formula bo‘yicha aniklanadi:



(14)
bunda Q₀ - toza (suyuqlik ustunisiz) quduq debiti; Q₁, Q₂ - qatlamning mos ravishda suyuqlik ustuni bilan bekitilgan va bekitilmagan qismlarining debitlari.


Misol. (2.143) formula bo‘yicha N=100 m, r = 100 kgs/sm², r_m= 99, 98, 95 va 90 kgs/sm², ρ_s = 1000kg/m³, ρ_g = 0,8 kg/m³; ρ=0,62; φ = 0,8, T_o‘r=300 K da φ ning turli qiymatlari uchun debitlar hisoblandi. Hisoblash natijalari 2.72-rasmda ko‘rsatilgan.



2.72-rasm. Q ni δΔr ga bog‘liqligi, kgs/sm².
1-1; 2-2; 3-5; 4-10.
Nazorat savollari
1. Gazli kollektorlarni buzilishiga sabab nima?
2. Qatlamning strukturasini buzmasdan quduqning ishlashini ta’minlash mumkinmi?
3. Buzilishning kritik radiusini aniqlash usullari?
4. Jinsning yemirilishiga yo‘l qo‘ymaslikning qanday usullari mavjud?
5. Tiqinli quduqda gaz filtratsiyasi va bosim gradiyenti qanday anыqlanadы?
6. Mahsuldor qatlam suyuqlik ustuni bilan to‘la berkitilganda quduqning nisbiy debitini anыqlash?