2. Pеdаgоgik mаhоrаt fanining maqsadi, vazifalari va mazmuni. Eng qadimgi davrlardan eramizning XII asrlarigacha o‘qituvchilik faoliyati to‘grisida ijtimoiy qarashlari

5. Evropa olimlari o‘qituvchilarning kasbiy mahoratini takomillashtirish haqidagi qarashlari.
O‘qituvchilarning kasbiy mahoratlarini takomillashtirish to‘g‘risidagi muammolar evropa olimlari YA. A. Komenskiy, Djon Lokk, G.Pestalotssi, A.Disterverg, K.D.Ushinskiy kabilarning asarlarida o‘z ifodasini topgan. Jumladan, chex olimi, mashhur pedagog YA. A Komenskiy o‘qituvchining eng muhim xususiyatlari qatoriga bolalarni sevishi, yuksak axloqi, bilimdonligi, iqtidori, kobiliyati kabilarni kiritadi va ularning mohiyatini atroflicha tavsiflab beradi.
YAn Amos Komenskiy o‘z davrida o‘qituvchilarning bola dunyoqarashini rivojlantirishdagi roliga yuqori baho berib, o‘qituvchilik «er yuzidagi har qanday kasbdan ko‘ra yuqoriroq turadigan juda faxrli kasb» ekanligini aytadi. Muallifning fikricha, o‘qituvchi o‘z burchlarini chuqur anglay olishi hamda o‘z qadr-qimmatini to‘la baholay bilishi zarur.
YA.A.Komenskiy o‘qituvchi obrazini tasvirlar ekan, uning shaxsida
quyidagi fazilatlar namoyon bo‘lishi maqsadga muvofiqpigini ta’kidlaydi: vijdonli, ishchan, sabotli, axloqli, o‘z ishini sevuvchi, o‘quvchilarga mexr bilan muomala qiluvchi, ularda bilimga havas uyg‘otuvchi, o‘quvchilarni o‘z ortidan ergashtiruvchi va diniy e’tiqodni shakllantiruvchi.
I.G.Pestalotssi o‘qituvchining kasbiy sifatlariga ega berish bilan birga, asosan, uning xalq ta’limi tarmog‘ini takomillashtirishdagi roli hamda fan asoslarini egallashdagi ahamiyati va vazifapariga to‘xtalib o‘tadi.
A. Disterverg o‘qituvchining ta’limdagi roliga yuqori baho berib, u o‘z faoliyatini chuqur bilib, pedagogik mahoratini oshirib borishi o‘quvchilarni qalbdan yoqtirishi natijasida yuzaga keladi deb uqtiradi.
O‘qituvchi bolalarning individual xususiyatlarini, qobiliyatini,faoliyatini mukammal bilishi uchun muayyan darajada psixologik bilimlarga ham ega bo‘lishi kerakligini takidlab o‘tgan.
Pedagog olim Djon Lokk o‘qituvchi psixologiyasining eng muhim jihatlarini ishlab chiqqan. Ulgf orasiga mo‘‘tadillik, gayrat shijoatlilik, ehtiyotkorlik kabi xislatlarni kiritib, o‘qituvchining pedagogik faoliyatndagi rolini asarlarida yoritib bergan.
A.I.Gersen, L.N.Tolstoy, I.G.CHernishevskiy, K. D.Ushinskiy kabi rus pedagog olimlari g‘arb mutafakkirlari goyalarining vorislari sifatida mazkur muammolarga o‘z mulohazalarini bildirganlar.
Jumladan, A.I.Gersen mulohazalariga ko‘ra, o‘qituvchining asosiy xislati - bu uning bolalf bilan munosabatda bo‘layotganligini sezishda, bolalar ruhiy dunyosini tushuna olishida, axloqiy qobiliyatining mavjudligida, chunki u shunday iste’dodga ega bo‘lmog‘i zarurki, unga har qaysi o‘qituvchi erisha olmaydi.
Taniqsh rus pedagogi K.D.Ushinskiy ta’lim-tarbiya jarayonida o‘qituvchining roli va shaxsiga yuqori baho berib, o‘kituvchi kasbiga oid ilmiy mulohazalarida hech bir Qonun yoki Programma, ta’lim-tarbiya to‘grisidagi metod yoki tamoyillar o‘qituvchi shaxsining pedagogik faoliyatdagi mahorati o‘rnini bosa olmaydi deb hisoblaydi. K.D.Ushinskiy o‘qituvchi ma’naviyati va kasbiy faoliyatiga yuqori baho beradi hamda ularning kasbiy mapakalarini doimiy ravishda takomillashtirib borish maqsadga muvofiq ekanligi to‘grisidagi goyani ilgari suradi. Mazkur g‘oyaning ijtimoiy ahamiyatini tasdiqlovchi tizim - o‘qituvchilchzni qayta tayyorlovchi kurslar tizimini tashkil etishni u ilk bor asoslab bergan.