2. P. R. 01imxo‘jayeva —

26- mavzu. Odam ekologiyasi. Odamning ekologik differensiatsiyalanishi 221

Mashg‘ulotning maqsadi.

Talabalarda odam ekologiyasi fani, uning vazifalari, odamning ekologik omil sifatida va uning yashash muhitining o‘ziga xosliklari haqida, insonning atrof-muhitga ta’siri va uning zararli oqibatlarining oldini olish choralari, genetik monitoring haqida bilimlarni shakllantirish.

Mustaqil tayyorlanish uchun topshiriqlar.

1. 
   Mavzuni o'rganing va quyidagi savollarga javob toping:
   

1. 
   Odam ekologiyasi fani nimani o‘rganadi, uning qanday vazifalarini bilasiz?
   
2. 
   Insonning ekologik omil sifatida o‘ziga xosliklarini bilasizmi?
   
3. 
   Insonning tabiatda keng tarqalishi nimaning asosida amalga oshishini bilasizmi?
   
4. 
   Xo'jalik-madaniy tiplar nima va u qanday shakllanadi?
   
5. 
   Odamning ekologik differensiatsiyalanishi nima?
   
6. 
   Adaptiv tiplar tushunchasini izohlang.
   
7. 
   O‘zbekiston aholisi qanday adaptiv tiplarga kiradi va ularning xarakterli xususiyatlarini bilasizmi?
   
8. 
   Insonning tabiatga qanday ta’sirlarini bilasiz?
   
9. 
   Tabiatni muhofaza qilish deganda nimani tushunasiz?
   
10. 
    Genetik monitoring nima va u qanday amalga oshiriladi?
    
11. 
    Vaziyatga oid masalalarni yeching, test topshiriqlarini bajaring va javoblaringizni izohlang:
    

O‘quv jihozlari.

Mavzuga oid jadvallar, mantiqiy sxemalar, o‘quv videofilmlari.

Mashg‘ulot rejasi.

Mashg'ulot seminar tipida o'tkaziladi. Mavzu o'qituvchi yor- damida puxta o‘zlashtirilganidan keyin talabalar vaziyatga oid masalalar yechish va test topshiriqlarini bajarish bilan shu- g‘ullanadilar. Keyin vazifalar bajarilishi tekshiriladi, talabalar bilimi baholanadi va keyingi mashg‘ulot uchun topshiriqlar beriladi.

Vaziyatga doir masalalar.

1. Populatsiya a’zolarida mushaklar massasi kam, asosiy va yog‘ almashinishi sust, oyoq-qo‘llar nisbatan uzunligi aniqlandi. Sizning fikringizcha bu populatsiyani qanday adaptiv tipga kiritish munikin?

2. 
   Tropik yoki o‘rta iqlim adaptiv tipiga mansub shaxslar arktika sharoitiga juda chidamsiz bo‘lishadi. Buning sabablarini tushuntirib bering.
   
3. 
   Surxondaryo viloyatida mashhur Dashnobod anorlari sifati keyingi yillarda tobora yomonlashib bormoqda, hayvonlarda har xil rivojlanish anomaliyalari ko'proq kuzatilmoqda. Bu hodisalarni qanday ekologik o‘zgarishlar bi Ian tushuntirish mumkin?
   
4. 
   „Ozon teshiklari“ planctninizning ba’zi joylarida tobora kengayib bormoqda. Uning insonlnr salomatligiga qanday ta’sirlarini bilasiz? Javoblaringizni isbotlashga liarakat qiling.
   
5. 
   Shahar aholisi o'rtasidn nsab, ruhiy kasalliklar, bolalar orasida raxit kasalliklari qishloq nholisiga qnrngnndii anclia ko‘proq uchrashi sabablarini tushuntirib bora olasizini?
   

Test topshiriqlari.

1. 
   Odam ekologii/asi nimaiti o'rganadi?
   

A. Organizmdan yuqori sisteinalar tuzilishini va funksiyalarini. B. Odam organizmi morl’o I’unksional xususiyatlarini. D. Kasallik yuzaga chiqishida irsiy omillar va muhit rolini. E. Odam jamiyati va atrof-muhitning o'zaro La’siri qonuniyatlarini. F. Odam sog‘ligiga atrof-muhit ta’sirini.

2. 
   Qanday odamlarda suyak mushak sistemasi kuchli rivojlanishi, energiya almashinuoi yuqoriligi kuzatiladi?
   

A. Arktika adaptiv tipiga mansub. B. Tropik adaptiv tipiga mansub. D. Tog‘ adaptiv tipiga mansub. E. Cho‘l-sahro adaptiv tipiga mansub. F. Subtropik adaptiv tipiga mansub.

3. 
   Odamlarning ekoliplari hisoblanadi:
   

A. Xo'jalik-madaniy tiplar. B. Adaptiv tiplar. D. Ijtimoiy tiplar.

4. 
   Biologik tiplar. F. Konformist tiplar.
   

4. 
   Qanday odamlarda bo'yning novchaligi, mushak massasi kamayishi, asosiy almashinishi sustligi kuzatiladi?
   

A. Arktika adaptiv tipiga mansub. B. Tropik adaptiv tipiga mansub. D. Tog‘ adaptiv tipiga mansub. E. Cho‘l-sahro adaptiv tipiga mansub. F. Subtropik adaptiv tipiga mansub.

5. 
   Genetik monitoring nima?
   

A. Molekular genetika usuli. B. Muhit omillarining mutagen

26- mavzu. Odam ekologiyasi. Odamning ekoiogik differensiatsiyaianishi 223 ta’sirini o'rganish. D. Insonlar populatsiyalarida genetik jarayonlami kuzatish. E. A va В javoblar to‘g‘ri. F. В va D javoblar to‘g‘ri.

6.