|
2-ilova
Noishlab chiqarish tarmoqlariga oid klaster ishlang
3-ilova
Jadval №3ni ishlang. Toshkent sh, QQR va viloyatlardagi UO’TM lar (Maktablar) soni
4-ilova
Jadval №3ni ishlang. Toshkent sh, QQR va viloyatlardagi OTM
№
|
Toshkent sh, QQR va viloyatlar
|
OTM lar soni
|
1.
2.
3.
4.
.
14
|
|
|
5-ilova
Jadval №2 ni ishlang. O’z. Res. da tashkil topgan Xorijiy OTM lar va filiallari
O’z. Res. da tashkil topgan Xorijiy OTM lari va filiallarining nomi
|
Tashkil topgan yili
|
Talaba soni
|
1.
2.
3.
|
|
|
9- Мавзу: Ўзбекистон Республикасининг ҲИЧМлари ва иқтисодий районлари (2с.).
Р Е Ж А:
1. Ўзбекистон Республикаси миллий иқтисодиётининг ҳудудий таркиби.
2. Ўзбекистон Республикаси ҳудудий иқтисодий районлари.
1. Ўзбекистон Республикаси миллий иқтисодиётининг ҳудудий таркиби. Умуман олганда, ҳудудий таркиб, ҳудудий тизим, ҳудудий бирикма ёки мажмуа иқтисодий ва ижтимоий география фанининг таянч иборалари ҳисобланади.
Тизим-таркиб нуқтаи назардан ҳар қандай объект алоҳида қисм ёки бўлаклардан, яъни таркибдан ташкил топади, бу қисмлар эса унинг бутунлигини таъминлайди.
Шу ўринда таркибнинг ҳам ўзига хос тизим эканлиги, бироқ қуйи даражадаги тизимлиги, унинг ҳам яна “таркибчалардан” иборатлигини унутмаслик лозим.
Мамлакатимизнинг энг йирик минтақаси – ҚҚРнинг майдони (166,6 минг кв.км.) энг кичик ҳудудни эгаллаган Сирдарё (4,3 минг кв.км.) ёки Андижон вилояти (4,3 минг кв.км.) дан 38,7 марта катта.
Худди шундай, Навоий вилояти ҳам жуда кенг майдонни (111.0 минг кв. км. ёки республика ҳудудининг ¼ қисми) эгаллайди, учинчи ўринда яна бир чўллик минтақа – Бухоро вилояти (40,3 минг кв.км.) туради.
Иқтисодий район асосан қуйидаги район ҳосил қилувчи омиллар таъсирида шаклланади:
- ҳудуднинг яхлитлиги, унинг географик ўрни;
- хўжалигининг ихтисослашуви;
- район ҳосил қилувчи марказларнинг мавжудлиги;
- табиий шароити ва табиий ресурслари;
- транспорт ва бошқа инфратузилманинг ривожланганлиги;
- демографик вазияти ва меҳнат ресурслари;
- жойнинг тарихий ривожланиш ҳусусиятлари ва бошқалар.
Ҳар қандай иқтисодий районда 3 гуруҳ тармоқлар ривожланган булиши керак:
- район ҳосил қилувчи ихтисослашган тармоқлар;
- биринчи гуруҳ билан боғлиқ ва уларга хизмат қилувчи тармоқлар;
- маҳаллий, яъни ички эҳтиёжларни қондирувчи хўжалик тармоқлар.
Асосан, иқтисодий районлар қуйидаги баъзавий соҳаларга эга бўлишлари мақсадга мувофиқ:
- ёқилғи-энергетика базаси;
- қурилиш индустрияси;
- агросаноат мажмуаси.
Юқоридаги ишлаб чиқариш тармоқлари ҳар бир иқтисодий район учун зарурдир.
Ўзбекистонда иқтисодий районлаштириш масалалари билан, хусусан, ўтган асрнинг 50-60 йилларидан бошлаб шуғулланиб келинган. Ушбу муаммо таниқли олимлар В.М.Четиркин, К.Н.Бедринцев, Ю.Г.Цапенко, З.М.Акрамов, А.Солиев ва бошқалар томонидан ўрганилган.
Шу ўринда қайд этиш жоизки, республикамизда турли даврларда иқтисодий районлар турлича миқдорда ажратилган ва дастлаб бу масала бевосита табиий-хўжалик районлаштириш билан боғлиқ ҳолда олиб борилган.
Ўзбекистон миллий иқтисодиёти ҳудудий таркиби қуйида дастлабки 8 та асосий иқтисодий район (З.М.Акрамов ғояси) даражасида курилади:
1. Тошкент иқтисодий райони (15,6 минг кв.км.: 5 840 830млн.киши) – Тошкент шаҳри (0,3 кв.км.:2 840 830млн. киши) ва Тошкент вилояти (15,3 минг кв.км.: 3.0млн.киши) таркибида;
2. Мирзачўл иқтисодий райони (25,5 минг кв.км. : 2 308 762млн.киши) – Жиззах (21,2 минг кв.км. 1 434 964млн.киши) ва Сирдарё вилоят (4,3 минг кв.км. 873 798 минг.киши) лари;
3. Фарғона иқтисодий райони (18,5 минг кв.км.: 10 029 494млн.киши) – Андижон (4,3 минг кв.км.:3 237 266млн.киши), Наманган (7,4 минг кв.км. : 2 914 194млн.киши) ва Фарғона вилоят (6,8 минг кв.км. : 3 878 034млн.киши) лари;
4. Самарқанд иқтисодий райони (16,8 минг кв.км. : 4 008 843 млн.киши)–Самарқанд вилояти
5. Бухоро-Навоий иқтисодий райони(151,4 минг кв.км.: 2 996 620млн. киши) – Бухоро (40,3 минг кв.км. :1 968 268млн.киши), Навоий вилоят (111,0 минг кв.км. : 1 028 352млн киши)лари;
6. Қашқадарё иқтисодий райони (28.6 минг кв.км. : 3 388 896млн.киши) – Қашқадарё вилояти;
7. Сурхондарё иқтисодий райони (20,7 минг кв.км. : 2 726 086млн.киши) – Сурхондарё вилояти;
8. Қуйи Амударё иқтисодий райони (172,7 минг кв.км. :3 853 897млн.киши) – ҚҚР (166,6 минг кв.км. :1 939 463млн.киши) ва Хоразм вилояти (6,1 минг кв.км.: 1 914 434млн.киши).
А.Солиевнинг ғояси бўйича юқоридаги 4 та (Тошкент, Фарғона, Мирзачул ва Қўйи Амударё) иқтисодий районларга 2 та иқтисодий район қўшилган ва жами 6 та иқтисодий район ажратилган.
5. Зарафшон иқтисодий райони (168,1 минг кв.км.: 7 005 463млн киши): Бухоро (40,3 минг кв.км. :1 968 268млн.киши), Самарқанд вилояти(16,8 минг кв.км. : 4 008 843млн.киши), Навоий вилоят (111,0 минг кв.км. : 1028352млн киши)лари;
6. Жанубий иқтисодий райони (48.7 минг кв.км. : 6 114 982млн.киши): Сурхондарё вилояти (20,7 минг кв.км. : 2 726 086млн.киши), Қашқадарё вилояти (28.6 минг кв.км. : 3 388 896млн.киши);
Маълумки, 1924 йилда Ўрта Осиёда миллий давлат-чегараланишлари ўтказилиб Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси ташкил қилинди.
1930 йилда Республика пойтахти Самарқанддан Тошкентга кўчирилди.
1936 йилда Қорақалпоғистон АССР Ўзбекистон ССР таркибига киритилди (01.01.1992 йилдан ҚҚР деб номланди). 1938 йилда Республика таркибида 5 та вилоят Бухоро, Самарқанд, Тошкент, Фарғона, Хоразм вилоятлари ташкил қилинди;
1941 йилда Андижон, Наманган ва Сурхондарё вилоятлари, 1943 йилда Қашқадарё вилояти, 1963 йилда Сирдарё вилояти, 1973 йилда Жиззах вилояти ва 1982 йилда Навоий вилояти ташкил этилди.
Ўзбекистон Республикаси мустақил давлат сифатида 1 сентябр 1991 йилда ташкил топган. Майдони 448,9 минг кв.км., аҳолиси 35 млн. киши.
Маъмурий жиҳатдан ҚҚР, Тошкент шаҳри ва 12 вилоятдан иборат:
Андижон, Бухоро, Жиззах, Навоий, Наманган, Самарқанд, Сирдарё, Сурхондарё, Тошкент, Фарғона, Хоразм ва Қашқадарё вилоятлари.
Республика пойтахти – Тошкент шаҳри.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
