2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

54 
 
K
yor 
=
%
100
2
min
max
ур
Е



, 
bu yerda: K
yor
-yoritilganlikni pul’satsiya koeffitsienti( 10-20 %); E
max
va E
min
-
yorug‘likni tebranishi davridagi maksimal va minimal yoritilganlik, lk; E
ur
-yorug‘likni 
tebranishi davrida yoritilganlikning o‘rtacha qiymati. Ishchi yuzani yoritish sifati uni 
yoritishni tekisligiga ham bog‘liq bo‘ladi va notekislik koeffitsienti K
no
bilan baholanadi.
K
no
=E
min
/E
max
Ish joyida yoritilganlik gigiyenik talablarni qanoatlantirishi uchun yoritilganlikning 
notekislik koeffitsienti K
no 
0,3 lk dan kam bo‘lmasligi kerak. 
Ishlab chiqarishda yoritishning o‘rni katta sanaladi. Meyoriy yoritilganlik ishlab 
chiqarish unumdorligini 15% gacha oshishiga sabab bo‘ladi. Yoritish ikki usulda - tabiiy va 
sun’iy yo‘l bilan amalga oshiriladi.
6.1. jadval 
Ayrim rangli sirtlarni va materiallarni yorug‘likni qaytarish, yutish va o‘tkazish 
koeffitsientlari 
 
 
 
 
 
 
Tabiiy yoritilganlik
yetarli bo‘lmagan holatda sun’iy yoritishdan foydalaniladi. Buning 
uchun elektr lampochkalari, lyuminitsent lampalar, projektor kabilardan foydalaniladi. 
Tabiiy yoritish turlari quyidagicha bo‘ladi: 
-yondan yoritish, bunda ish joyini yon tomondan, ya’ni derazalar yordamida yoritish 
bajariladi; 
-yuqoridan yoritish, bunda yoritish yuqori tomondan bajariladi; 
-kompleks yoritish usuli. Bunda yoritish ham yondan, ham yuqoridan bajariladi. 
Ishlab chiqarish korxonalaridagi ish o‘rinlarini yoritishda xona devorlarining yorug‘lik 
nurini qaytarish darajalari muhim o‘rin egallaydi. Nur qaytarish darajalari kattaligi nur 
qaytarish koeffitsiyenti - K, ya’ni yo’zaga tushayotgan yorug‘lik nurining necha foizi 
tushuvchi yo’zadan qaytishi ko‘rsatkichi bilan belgilanadi. Nur qaytarish koeffitsenti asosan 
0,02 dan boshlanib, 0,95 qiymatgacha bo‘lishi mumkin. Xona devoridagi K ning miqdori 0,4 
dan katta bo‘lsa, devorning rangi yorug‘ fon, 0,2 dan 0,4 gacha bo‘lsa, o‘rtacha fon va 0,2 
dan kichik bulsa qora fon deb qaraladi. 
Ishlab chiqarishdagi yoritish tizimlarini GOST 12.1.046-85 va QMQ II-4-79 «Tabiiy 
va sun’iy yoritish» talablari bo‘yicha amalga oshiriladi.