2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Tabiiy shamollatish
. Tabiy shamollatish tashqaridan bino ichiga kirgan sovuq havo 
bino ichidagi issiqlik hisobiga issiqlik qabul qilib, isigandan keyin hajmi kengayganligi 
sababli engillashib binoning yuqori tomonlariga qarab harakatlanadi va agar biz binoning 
yuqori qismida havoning chiqib ketishi uchun truba yoki tirqishlar hosil qilsak unda biz 
havoni tashqariga chiqarib yuborish imkoniyatiga ega bo‘lamiz. Bu jarayon har qanday 
sanoat korxonasi binosida, shuningdek qar qanday binoda, ayniqsa, sovuq faslda uzluksiz 
davom etadi va bu hodisani aeratsiya deb yuritiladi.
Sanitar normalarga mos holda barcha xonalar tabiiy shamollatish mo‘ljallangan bo‘lishi 
kerak. Xonada havoning tabiiy harakatlanishi havodagi zichliklarning farqiga ko‘ra va tashqi 
havo bilan ichki havo bosimi farqlari hisobiga yuz beradi. 
Tabiiy shamollatish xonalarning chiqarish kanallari, shaxtalari va darchalari orqali 
amalga oshiriladi. Bular o‘z navbatida, xonadan katta hajmdagi havoni chiqarish va unga 
kiritishni mexanik shamollatkichlarsiz amalga oshiradi va bundan tashqari u mexanik 
shamollatish tizimidan arzondir. Tabiiy shamollatish issiq sexlardan ortiqcha issiqlikni 
chiqarishning eng yaxshi vositasi hisoblanadi. (6.2-rasm). Bu shamollatishning kamchiligi 
haroratiga, shamolning kuchi va yo‘nalishiga, tabiiy havo almashinishi qurilmalarini ishlash 
harakteriga ko‘ra tashkillashtirilgan va tashkillashtirilmagan turlarga bo‘linadi. 
)
(
24
,
0
1
o
х
орт
t
t
Q
G



---

52 
 
6.2.-rasm. Havo zichligi har xilligi hisobiga amalga oshadigan havo almashish 
sxemasi. 
Agar shamollatish qurilmalarida havo oqimi yo‘nalishining miqdorini rostlovchi 
moslamalar o‘rnatilgan bo‘lsa, bunday shamollatish tizimi tashkillashtirilgan deb ataladi.(6.3-
rasm)